
Θεόφιλος ο Κορυδαλλεύς (Κορυδαλλέας) – Μητροπολίτης Άρτας - Διαφωτισμός και Νεοαριστοτελισμός στην Άρτα του 17ου αιώνα.
21 Δεκ 2020 17:14
Γράφει ο Lucas Braca
Ο Θεόφιλος ο Κορυδαλλεύς γεννήθηκε στην Αθήνα το 1570 και το επώνυμο του ήταν Σκορδαλός αλλά το απέβαλε και επώνυμο τον Κορυδαλλέας, μιας και είχε γεννηθεί στον Κορυδαλλό. Σπούδασε στην Ρώμη και στη συνέχεια σπούδασε ιατρική και φιλοσοφία στο περίφημο πανεπιστήμιο της Πάδοβα.
Με το πέρας των σπουδών του ονομάστηκε καθηγητής της ελληνικής σχολής στην Βενετία, στο διάστημα 1609-14. Επέστρεψε στην Αθήνα, όπου δίδαξε αστρονομία και φιλοσοφία. Το 1624 διορίστηκε σχολάρχης στην πατριαρχική σχολή αλλά ήρθε σε σύγκρουση με τους συντηρητικούς της εκκλησίας και για ένα διάστημα πήγε και μόνασε παίρνοντας το όνομα Θεοδόσιος. Επανήλθε στη Σχολή αλλά μιας και οι Αρτινοί τον ζήτησαν σαν Μητροπολίτη διορίστηκε Μιτροπολίτης Ναυπάκτου και Άρτης και στα 1640 έφθασε στην Άρτα.
Λέγεται μάλιστα, πως μια επιτροπή από την Άρτα πήγε στην Κων/πολη και ζήτησε να διορισθεί ο Κορυδαλλέας Μητροπολίτης. Για τον Παρθένιο που ακολούθησε τον Λούκαρι στον Πατριαρχικό θρόνο μπορεί να ήταν και θείο δώρο, μιας και του δινόταν η ευκαιρία να απομακρύνει από την Πόλη τον «επαναστάτη» Κορυδαλλέα. Ο ίδιος ο Παρθένιος γνώριζε καλά τον συντηρητισμό της αρτινής κοινωνίας, στην οποία είχε υπηρετήσει σαν Μητροπολίτης αρκετά χρόνια και προφανώς τα αποτελέσματα να του ήταν γνωστά. Φυσικά και στην Άρτα δεν θα άργησε να έρθει σε ιδεολογική σύγκρουση με τους συντηρητικούς της πόλης, μιας και ο ίδιος διατηρούσε και άριστες σχέσεις με προτεστάντες. Μπορεί μεν κάποιοι προεστοί και έμποροι στην Άρτα να ήταν επηρεασμένοι από τις νέες ιδέες, όμως ο λαός αλλά και μέρος του κλήρου φαίνεται να μην ήταν έτοιμοι για νέες ιδέες.
Την χρονιά που έφτασε στην Άρτα, μεταξύ άλλων δίδασκε στην σχολή της πόλης (Ελληνικό Λύκειο) ο Κεφαλλονίτης λόγιος και πρώην Δάσκαλος του Ευγένιου Γιαννούλη του Αιτωλού, ο Παΐσιος Μεταξάς αλλά ήταν οι τελευταίες του μέρες στην Άρτα καθώς αναχωρούσε για την Κεφαλλονιά. Για το χαρακτήρα του Θεόφιλου έχουν γραφτεί πολλά: Τον είπαν ύπουλο, φιλάργυρο, ανήρεμο με άστατο χαρακτήρα, μελαγχολικό, θυμώδη και εριστικό κτλ. Ο Μελέτιος λίγα χρόνια αργότερα τον ονομάζει «Άνδρα περιφανή εν αρετή».
Κατά τον Π. Αραβαντινό, υπήρξε ο «περικλεής κληρικός», που δεν έμεινε ξένος στη δράση κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Άρτα «ποιμάνας τον εκείσε ευσεβή λαόν»….».Ο Ευγένιος Βούλγαρης τον χαρακτήριζε ως φωτεινό άστρο της φιλοσοφίας. Αλλά γενικά βάλλονται πολλοί εναντίον του και δεν ξέρουμε που είναι το μέτρο. Ήταν πράγματι έτσι ή η ιδεολογία του την οποία πολλοί θεώρησαν αιρετική κατά της Μεγάλης Εκκλησίας ήταν αυτή που του έδωσε όλους αυτούς τους επιθετικούς προσδιορισμούς;
Ένα από τα μεγάλα του έργα στην Άρτα ήταν η προώθηση της Ιατρικής αλλά και έφερε στην Άρτα έναν από τους μεγάλους λόγιους της Εποχής και παιδί του Διαφωτισμού-Νεοαριστοτελισμού τον Ευγένιο Γιαννούλη τον Αιτωλό με αποτέλεσμα να υπάρχει μια συρροή νέων να σπουδάσουν στην αρτινή σχολή. Με τον ερχομό του Ευγένιου Γιαννούλη ο Θεόφιλος προσπάθησε και στην Άρτα, αν και η βαθμιδα του σχολείου ήταν μικρή, την ανεξαρτητοποίηση της μελέτης της φιλοσοφίας από τη σπουδή της θεολογίας. Ο ίδιος ο Κορυδαλλέας παρ ότι είχε πολλά χαρίσματα φαίνεται να μην το είχε με το οργανωτικό.
Και ναι μεν μπορεί να είχε την υποστήριξη από τους Προύχοντες και τους Εμπόρους δεν είχε πρφ την λαϊκή και κληρική υποστήριξη. Παραπέρα δε στην περιοχή της Άρτας έκαναν και την εμφάνιση τους οι Ιησουΐτες, οι οποίοι ήταν ορκισμένοι εχθροί του Διαφωτισμού-Νεοαριστοτελισμού αλλά και στο Πατριαρχείο δεν ήταν πλέον ο Λούκαρις. Και γενικά σαν κληρικός δεν έριξε το κέντρο βάρος πρφ στην Θεολογία αλλά στην Εκπαίδευση με Φιλοσοφία χωρίς θεολογία και Αστρονομία που ήταν και οι αγαπημένες του απασχολήσεις.
Είναι λογικό λοιπόν, όταν δεν έχεις το οργανωτικό ταλέντο και την πυγμή να βάλεις τα πράγματα στη θέση τους τότε εύκολα γίνεσαι θύμα των αντιπάλων σου. Έτσι μετά από δυόμιση χρόνια στην Άρτα ζητά μετάθεση στην Αθήνα. Και δω οι απόψεις φαίνεται να αντιφάσκουν. Κάποιοι γράφουν πως τον απέλυσαν ενώ άλλοι γράφουν πως έφυγε από μόνος του. Εν τω μεταξύ τον είχε εγκαταλείψει και ο φίλος του ο Ευγένιος, ο οποίος αποσύρθηκε στην Πατρίδα του την Αιτωλία. Ο Θεόφιλος αποσύρθηκε στην Αθήνα, όπου δίδασκε Αριστοτέλη, Αστρονομία, Φιλοσοφία και Ιατρική ως τον θάνατο του το 1645 ή 1646 αντιμετωπίζοντας συνεχώς προβλήματα, λόγω των ιδεών του και του χαρακτήρα του. Πότε ακριβώς έκλεισε η σχολή της Άρτας και για ποιους λόγους δεν το γνωρίζουμε. Όμως στο δεύτερο μισό του 17ου αιώνα θα ανοίξει η σχολή Μανωλάκη, που θα κρατήσει ως το 1821. Δάσκαλοι θα συνεχίσουν να διδάσκουν κατ οίκον, ενώ φαίνεται μαθήματα να γίνονταν και στην Κασσωπίτρα.
Οι ιδέες του αποτέλεσαν βάση της Ελληνικής Παιδεία κατά το υπόλοιπο της Οθωμανοκρατίας.
Άρθρο εφημερίδας "Ταχυδρόμος της Άρτας" με τίτλο "Η Άρτα στο πνεύμα του Διαφωτισμού και Νεοαριστοτελισμού - Θεόφιλος ο Κορυδαλλεύς και Ευγένιος Γιαννούλης ο Αιτωλός - Δυο μεγάλες μορφές του 17ου αιώνα στην Άρτα"
Εικόνα: Γκραβούρες με Ελληνα Μητροπολίτη και τον φιλόσοφο Αριστοτέλη
Διαβάστε επίσης