Ο Προσκοπισμός στο Διδυμότειχο κατά την εποχή του Μεσοπολέμου
Κείμενο του Ιωάννη Α. Σαρσάκη (Καστροπολίτη)
Όσον αφορά την έναρξη του Προσκοπισμού στην Ελλάδα, από την ιστοσελίδα του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων παραθέτουμε τα εξής : «Η Ελλάδα υπήρξε μία από τις πρώτες χώρες που εφάρμοσε τον Προσκοπισμό και αναγνωρίστηκε από το κράτος. Το 1910 ο Αθανάσιος Λευκαδίτης ίδρυσε για πρώτη φορά ομάδα προσκόπων με μαθητές του Λυκείου Μάκρης. Λίγους μήνες μετά τη δημιουργία της πρώτης ομάδας προσκόπων, μαζί με τον Αθανάσιο Λευκαδίτη ανέλαβαν το έργο της οργάνωσης του ελληνικού Προσκοπισμού οι Κωνσταντίνος Μελάς, Νικόλαος Πασπάτης, Φίλιππος Χρυσοβελόνης και Γεώργιος Πανάς. Αυτοί οι πέντε θεωρούνται ιδρυτές της Κίνησης του Προσκοπισμού στην Ελλάδα»[1].
Από τη διδακτορική διατριβή του Θανάση Τσουκαλά με θέμα : «Προσκοπική Κίνηση και πολιτικές συνιστώσες στην Ελλάδα κατά τον 20ο αιώνα - Τα αρχεία του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων», αντλούμε τις παρακάτω πληροφορίες, για την πρώτη παρουσία του προσκοπισμού στη Θράκη, πριν από την απελευθέρωση και ενσωμάτωσή της στονΕθνικό κορμό: «Ο ελληνικός προσκοπισμός, δεμένος στο άρμα του κράτους, υπό την εποπτεία πλέον του οποίου λειτουργούσε ήδη από το 1917 με νόμο, ακολούθησε τον κρατικό προγραμματισμό για τη διείσδυση, την επέκταση της ελληνικής επιρροής και το δυνάμωμα της εθνικής συνείδησης στα υπό οθωμανική ακόμα κυριαρχία εδάφη με έντονο ελληνικό στοιχείο, τόσο της Ανατολικής Θράκης και της Μικρασίας όσο και της ίδιας της Κωνσταντινούπολης, αρκετό καιρό πριν αποβιβαστεί εκεί ο ελληνικός στρατός.Οι πρώτες προσκοπικές ομάδες ιδρύθηκαν τον Οκτώβριο του 1918 συγχρόνως με τη λήξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου σε Κωνσταντινούπολη, Θράκη και σε άλλες περιοχές της Μικράς Ασίας και ιδιαίτερα στην ευρύτερη περιοχή της Σμύρνης»[2].
Επίσης σύμφωνα με τον Ιωάννη Σιδηρά (Θεολόγο, Εκκλησιαστικό Ιστορικό και Νομικό), ο ΧαρίσιοςΒαμβακάςτο 1919, ως κυβερνητικός εκπρόσωπος της Ελλάδας στην υπό διασυμμαχική κατοχή Θράκη, στο πλαίσιο μιας γενικής ανασυγκρότησης, η οποία περιελάμβανε και την παιδεία : «οργάνωσε σ’ όλη τη Θράκη έως και τον Σεπτέμβριο του 1920, δεκαεπτά προσκοπικές ομάδες με 700 περίπου προσκόπους, εκ των οποίων οι 150 ήταν μουσουλμάνοι, Αρμένιοι και Ισραηλίτες, συνέβαλε στο να εκμανθάνουν οι ξενόγλωσσοι ευχερέστερα την ελληνική γλώσσα και όπως επισήμανε ο ίδιος ο ΧαρίσιοςΒαμβακάς ¨αι ομάδες αυταί από εθνικής απόψεως υπήρξαν χρησιμώταται, ιδία κατά την διάρκειαν της Διασυμμαχικής Κατοχής, συντελέσασαι εις την απέναντι των ξένων επίδειξιν της υπεροχής του ημετέρου (ελληνικού) στοιχείου επί των άλλων φυλών και εις την τόνωσιν του φρονήματος των ημετέρων¨»[3].
Σε συνέχεια των ανωτέρω, που αφορούν την ανασυγκρότηση της Θράκης το 1919-20 και την οργάνωση του Προσκοπισμού, παραθέτουμε τις παρακάτω πληροφορίες τις οποίες αλιεύσαμε από τον Παντελή Αθανασιάδη (Δημοσιογράφο και Ιστοριοδίφη) :«Από την 1η Νοεμβρίου του 1919 δηλαδή επί καθεστώτος Διασυμμαχικής Θράκης, τοποθετήθηκε ως γενικός επιθεωρητής των ελληνικών σχολείων της Δυτικής Θράκης ο Κωνσταντίνος Λαγουμιτζάκης(ο οποίος είχε βρεθεί στην περιοχή το 1913 κατά τον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο ως έφεδρος ανθυπολοχαγός),καταβάλλοντας μάλιστα υπεράνθρωπες προσπάθειες για την ανάπτυξη της Παιδείας στην περιοχή, μετά από τις φοβερές προσπάθειες εκβουλγαρισμού των παιδιών, που είχαν κάνει οι Βούλγαροι.Από τη στιγμή της εγκατάστασης του στη Θράκη, ο Λαγουμιτζάκης άρχισε να οργανώνει και προσκοπικές ομάδες σε Ξάνθη, Γκιουμουλτζίνα, Δεδέαγατς, Σουφλί, Διδυμότειχο και Καραγάτς.Σε μια αναφορά του από την Κομοτηνή στις 5 Ιουλίου 1920 ο Λαγουμιτζάκης γράφει: ¨Δια των πλήρων προσκοπικών εξαρτήσεων, τας οποίας εχορήγησεν εις ημάς το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων δια του Υπουργείου Εξωτερικών, συνεστήσαμενπροσκοπικάς ομάδας εις όλας τας πόλεις και ωργανώσαμενΠροσκοπικόνΣύνδεσμον από εκλεκτά μέλη της κοινωνίας.Και ούτω μήνας πολλούς προ της καταλήψεως οι πρόσκοποι, ως στρατιωτικά χελιδόνια ετραγούδησαν εις τας πεδιάδας της Θράκης, τας ακτάς του ΔεδέΑγάτς και τας όχθας του Έβρου, του Ελευθερωτού Στρατού τον ερχομόν.Και πριν ή φέρει ούτος ενταύθα την Σημαίαν μας, οι πρόσκοποι περιήγον αυτήν υπερηφάνως εις κατάπληξιν και εχθρών και φίλων¨»[4].
Από τα παραπάνω αποσπάσματα βλέπουμε, ότι ο Προσκοπισμός στη Θράκη οργανώθηκε ήδη από το τέλος του 1918και κατά την εποχή της Διασυμμαχικής κατοχής.Για τον λόγο αυτό συναντάμε σε άρθρα εφημερίδων του 1920, που αναφέρονται στην απελευθέρωση της Θράκης και την είσοδο του Ελληνικού Στρατού στις μεγάλες πόλεις, αναφορές για «ευσταλείς προσκόπους», οι οποίοι μετέχουν στις υποδοχές των στρατιωτικών τμημάτων, στους εορτασμούς της απελευθέρωσης, καθώς και στις επάρσεις της Ελληνικής σημαίας. Από το Περιοδικό «Η Ζωή των Προσκόπων, Επίσημον Όργανον του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων», τεύχος Ιουνίου 1920 αρ. 2, διαβάζουμε την εξής χαρακτηριστική αναφορά : «Οι πρόσκοποι Καραγάτς, Σουφλίου, Διδυμοτείχου, Δεδέαγατς, Ξάνθης, Γκιουμουλτζίνηςεφάνησαν αντάξιοι των προσδοκιών του Σ. Ε. Προσκόπων κατά την προέλασιν των ελληνικών στρατευμάτων· παντού η ευπρόσωπος παρουσία των έκαμε την αρίστην εντύπωσιν· παντού παρέσχων τα προσκοπικάς υπηρεσίας των μετά προθυμίας και θάρρους παραδειγματικού»[5].
Από το ίδιο τεύχος του περιοδικού «Η Ζωή των Προσκόπων» ενημερωνόμαστε, ότι κατά την τελευταία συνεδρίαση του Δ.Σ. του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων πριν από την 15η Ιουνίου 1920 : «Ανεγνωρίσθησαν οι Τοπικοί Προσκοπικοί Σύνδεσμοι : Ξάνθης, ΓκιουμουλτζίναςΔεδέαγατς, Σουφλίου, Διδυμοτείχου, Καραγάτς,Ελασσώνος, Τσαριτσάνης, Καστοριάς και Λαγκαδά και διορίσθησαν τα ιδρυτικά μέλη αυτών»[6].
Αυτή η πράξη αποτελεί την επίσημη αναγνώριση από το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων, των Προσκοπικών Συνδέσμων διαφόρων πόλεων της Ελλάδας, καθώς και της Θράκης, όπως βεβαίως και του Διδυμοτείχου. Να διευκρινίσουμε ότι δεν αφορά την ίδρυσή τους, καθώς ειδικά για το Διδυμότειχο, στοίδιο περιοδικό τεύχος Ιουνίου αρ. 1, έχει δημοσιευθεί η περιγραφή μιας εκδρομής των προσκόπων του Διδυμοτείχου κατά την ημέρα της Πρωτομαγιάς του 1920, δύο εβδομάδες περίπου πριν από την είσοδο του Ελληνικού Στρατού και την απελευθέρωση της πόλης. Την εν λόγω περιγραφήαπέστειλε στο περιοδικό ο αρχηγός του Τοπικού Συνδέσμου Προσκόπων του Διδυμοτείχου Μάρκος Οικονόμου και έχει δημοσιευθεί ως εξής: «Φρέσκη - φρέσκη μας έφθασε μια περιγραφή εκδρομής την Πρωτομαγιά στο Διδυμότειχο. Κι’ όμως δεν δυσαρεστώ τον κ. Μ. Οικονόμου και θα την βάλω γιατί είναι απ’ το Διδυμότειχο. Γράφει λοιπόν ο φίλος : ¨Πρωί – πρωί στας 5 και μισή όλοι οι πρόσκοποι 45 τον αριθμόν, ήλθον στην Λέσχη. Εξεκινήσαμενστας 6 διά τα κατάφυτα από άγρια και καρποφόρα δένδρα υψώματα, παρά την Πηγήν της Αγίας Φωτίδος, απέχοντα της πόλεως μίαν περίπου ώραν, γεμάτοι από χαράν, χαράν πρωτοφανή, διότι, όπως λέγουν τα παιδιά, ποτέ δεν πανηγύρισαν την Πρωτομαγιά ωσάν εφέτος. Έπειτα από τρεις ώρας οι πρόσκοποι γύρισαν στη λέσχη των, διά των ιστορικών πυλών του Διδυμοτείχου (του διδύμου τείχους), και εμοίρασαν στην αγορά, στους ομογενείς, πολυαρίθμους και κομψάςανθοδέσμας, αίτινεςαπέφερον στο Ταμείον της Ομάδος όχι ευκαταφρόνητον ποσόν. Εγευματίσαμε στην εξοχή· δυο αρνιά στη σούβλα και άφθονο γιαούρτι απετέλεσαν το γεύμα που παρέθεσεν ο Τ.Π.Σ. (Τοπικός Προσκοπικός Σύνδεσμος). Ολίγοι ενθουσιώδεις λόγοι, προ του φαγητού, και μετά επεδόθημεν εις το φαγητόν, διότι και ο στόμαχος διεμαρτύρετο ύστερα από τόσας κινήσεις, τόσα τραγούδια, τόσα παιγνίδια και χαρές, αι οποίαιεξηκολούθησαν και μετά ταύτα μέχρι της 6 και μισή. Στας 7 μ.μ. κατήλθομεν από τα υψώματα και έγινεεπίδειξις της Ομάδος παρά το εξοχικόν καφενείον ο ¨Παράδεισος¨, όπου είχε μαζευθεί όλος ο λαός του Διδυμοτείχου, ομοεθνείς και αλλοεθνείς. Μετά το πέρας του προγράμματος της επιδείξεως, η Ομάςεφωτογραφήθη μαζί με τα μέλη του Τ.Π.Σ. και στας 9 μ.μ. παρήλασε διά των κεντρικωτέρων οδών με τραγούδια και χαρές υπό τας επευφημίας και τα χειροκροτήματα των ομογενών μας. Η ομάς αυτή συγκροτήθηκε, όπως και του Καραγάτς, στα αρχάς Μαρτίου και πάλιν απ’ τον κ. Λαγουμιτζάκη»[7].
Από το παραπάνω απόσπασμα, πέραν του ότι ενημερωνόμαστε για μία ολοήμερη δραστηριότητα των προσκόπων του Διδυμοτείχου, λαμβάνουμε και σημαντικές πληροφορίες που αφορούν : α. την ίδρυση του προσκοπισμού στο Διδυμότειχο στις αρχές Μαρτίου του 1920, με τις ενέργειες του Λαγουμιτζάκη, β. τον αριθμό των προσκόπων που ανερχόταν σε 45 και γ. ότι η έδρα (λέσχη) των προσκόπων βρισκόταν επάνω στο κάστρο καθώς αναφέρει ότι : «οι πρόσκοποι γύρισαν στη λέσχη των διά των ιστορικών πυλών του Διδυμοτείχου», γεγονός που ισχύει και σήμερα με την επανέναρξη της λειτουργίας του Προσκοπισμού στο Διδυμότειχο το 2023. Επίσης στο κείμενο υπάρχει αναφορά για την Πηγή και περιοχή της Αγίας Φωτίδας, όπου υπάρχει μέχρι και σήμερα το ομώνυμο εκκλησάκιτης αγίας στον δρόμο προς το Ελληνοχώρι, δίπλα στο στρατόπεδο, που επικράτησε να την αποκαλούμε αγία Φωτεινή.
Στις 12 Ιουλίου 1920 ο Ελληνικός Στρατός απελευθέρωσε και την Αδριανούπολη, στο περιοδικό «Η Ζωή των Προσκόπων» Αύγουστος 1920, αρ. 5, έχει δημοσιευθεί κείμενο που αφορά τη δράση των προσκόπων του Διδυμοτείχου επ’ ωφελεία του Στρατού : «Την περασμένη Κυριακή που κατελήφθη η Αδριανούπολις μας, οι πρόσκοποι του Διδυμοτείχου προσέφεραν μεγάλες υπηρεσίας εις τον Στρατό μας. Μια ενωμοτία ήτο εις την διάθεσιν του διευθυντού της Τηλεγραφικής και Τηλεφωνικής Στρατιωτικής υπηρεσίας. Εις την θύραν εκάστου γραφείου της Στρατιάς ήτο τοποθετημένος και εις πρόσκοπος, μέχρις ότου το Σώμα ανεχώρησε δι’Αδριανούπολιν. Την υπηρεσίαν αυτήν προθυμότατα ανελάβομεν μόλις εφθάσαμε το Σάββατο πρωί πρωί από την Γκιουμουλτζίνα (Κομοτηνή) που είχαμε μεταβήπαρ΄ όλην την αυπνίαν του ταξιδιού (εδώ βλέπουμε ότι οι πρόσκοποι του Διδυμοτείχου είχαν μεταβεί για κάποιο λόγο στην Κομοτηνή). Οι πρόσκοποί μας κατάλαβαν τη σημασία της καλής πράξεως. Έτσι χθες ενήργησαν έρανον υπέρ των εν τω Νοσοκομείο της πόλεως μας νοσηλευομένων τραυματιών μας, και σήμερον εμοίρασαν 200 κουτιά τσιγάρα, κουφέτα και παντεσπάνι. Καθημερινώς τους επισκέπτονται, τους δίνουν φακέλους και χαρτί δι΄ αλληλογραφίαν και τους ανακουφίζουν με την παρουσία τους. Κατόπιν συστάσεως του Προσκοπικού Εφόρου μας, πρόκειται να καταρτίσωμεν και ομάδας προσκόπων εκ των Αρμενίων και Εβραίων. Ήδη ήρχισεν η προκαταρτική εργασία και ελπίζω επιτυχίαν»[8].
Σε επόμενο τεύχος του περιοδικού «Η Ζωή των Προσκόπων», υπάρχουν αναφορές, για τη συμμετοχή του Συνδέσμου Προσκόπων του Διδυμοτείχου σε διάφορεςθρησκευτικές εορτές της πόλης και της περιφέρειάς της, καθώς και στη διοργάνωση χοροεσπερίδας : «Την 16ην Αυγούστου όλοι οι πρόσκοποι Διδυμοτείχου, Έλληνες, Αρμένιοι, Τούρκοι (μουσουλμάνοι του Διδυμοτείχου) και Ισραηλίται εκκλησιάσθηκαν εις την αρμενικήνεκκλησίαν, η οποία εόρταζε. Παρετάχθησαν κατ’ αντιζυγίαν προ της εισόδου του Ναού και απέδωκαν τας τιμάς εις τους επισήμους. Ο Φρούραρχος της πόλεως ταγματάρχης κ. Σταφυλάς, συνεχάρη τας ομάδας δια το λαμπρόν παράστημα των. Επηκολούθησεπαρέλασιν υπό τους ήχους τεσσάρων σαλπιγκτών προσκόπων και δύο τυμπανιστών. Η Αρμενική κοινότης δεν παρέλειψε να εκφράσει τας ευχαριστίας της διά την τιμήν, ήτιςπροσεγένετο εκ μέρους των ομάδων. Όλοι οι πρόσκοποι εκκλησιάζονται πολλάκις μαζί, άλλοτε μεν εις την ορθόδοξονεκκλησίαν, άλλοτε εις την αρμενικήν και άλλοτε εις την εβραϊκήν. Εν Διδυμοτείχω εργάζονται ήδη υπό την διοίκησιν του αρχηγού κ. Μάρκου Οικονόμου δύο ομάδες, η πρώτη με δύναμιν 40 και η Δευτέρα με δύναμιν 52 προσκόπων, εκ των οποίων 5 είναι οθωμανοί, 4 αρμένιοι και 20 ισραηλίται. Η πρώτη ομάς περιλαμβάνει και οκτώ τραυματιοφορείς εκπαιδευθέντας παρά των ιατρών κ.κ. Ευαγγέλου Γιαγτζή και Διονυσίου Κουρουμάλου. Διοργάνωσαν δε και χοροεσπερίδα, ήτις διεξήχθη την 23 παρελθόντος μετά μεγίστης τάξεως και αμεταπτώτου ευθυμίας εν τω Νηπιαγωγείο της Κοινότητος προς ενίσχυσιν του ταμείου των. Ετίμησεν αυτήν ο Πολιτικός Διοικητής κ. Ν. Φεραίος, ο Στρατιωτικός Διοικητής Συνταγματάρχης κ. Μάρκου, αι λοιπαί αρχαί και πλείσταιοικογενείαι, Οι πρόσκοποι έψαλαν πρώτον τον προσκοπικόνύμνον, μετά τον οποίον εχόρευσαν τον Σουλιώτικονχορόν, όστις έδωκε το σύνθημα της γενικής χορευτικής κινήσεως»[9]. Εδώ αξίζει να σημειώσουμε, ότι ο αριθμός των προσκόπων του Διδυμοτείχου αυξήθηκε. Καθώς από τους 45 που αναφέρθηκαν την Πρωτομαγιά, τον Αύγουστο γίνεται αναφορά για δύο ομάδες με 40 και 52 προσκόπους, συνολικά 92.Επίσης θα πρέπει να τονίσουμε, ότι στο ίδιο τεύχος του περιοδικού υπάρχει καταχωρημένη μία ανοιχτή επιστολή με τίτλο «Γράμμα στα Ελληνόπουλα της Θράκης», όπου το υπογράφει κάποιος Γ. Σ. Τσαμπήρας (προφανώς υψηλόβαθμο μέλος του Σ.Ε.Π.), ο οποίος αναφέρει ότι σε λίγες μέρες θα έλθει στη Θράκη και όλοι μαζί οι πρόσκοποι θα οργανώσουν πολλές δράσεις εκπαιδευτικές, ψυχαγωγικές και διοικητικές, προκειμένου να ενδυναμωθεί το σώμα των προσκόπων σε κάθε πόλη της Θράκης[10].
Στη συνέχεια της δημοσίευσης υπάρχει αναφορά για παρουσία προσκόπωνστο χωριό Κουφόβουνο του Διδυμοτείχου : «Το Κουφόβουνο, χωριό από 50 σπίτια, πήρε τ’ όνομα αυτό από ένα μεγάλο κούφωμα γης, ένα ατελείωτο χάος, ένα σπήλαιο, το οποίο είναι επάνω στο βουνό. Είναι μακράν από την πόλη μας δύο σχεδόν ώρες. Οι κάτοικοί του που υπέφεραν, όχι ολίγα από τους Βουλγάρους διακρίνονται διά την φιλανθρωπία των και τον πατριωτισμό των. Τον εφημέριον των παπά Θανάση, ο οποίος υπέφερε τα περισσότερα από τους άλλους, οι άθλιοι Βούλγαροι τον έζεψαν στο κάρο. Προχθές πήγαμε εκεί και πανηγυρίσαμε με τους χωρικούς τον ΠροφήτηνΗλίαν που αγαπούσε, σαν και εμάς, τον καθαρόν αέρα και τες ψηλές κορφές των βουνών. Μας έκαμαν εντύπωση οι ολονύκτιοι χοροί. Οι χωριατοπούλες με τα κάτασπρα και ιδιότροπα φουστάνια των, χορεύουν και τραγουδούν ξένοιαστα γιατί τώρα βλέπουν τους Έλληνας χωροφύλακας να περιφέρονται. Τόσα έτη τώρα δεν μπόρεσαν να πανηγυρίσουν για τον φόβο των Βουλγάρων. Οι καημένες ! Που να ήκουε κανείς τι κατάρες έλεγαν για τους Βουλγάρους που κατέκοψαν όλα τα δένδρα τα γύρω της εκκλησίας. Ο Παπαθανάσης κατενθουσιασμένος, καθώς και ο Πάρεδρος του χωριού, μας περιποιήθηκαν πάρα πολύ. Σημειώσατε φίλοι πρόσκοποι η πορεία αυτή στο Κουφόβουνο ήτο η πρώτη μας νυκτερινή πορεία, μη μας παρεξηγήσητε όμως γιατί δεν κάναμε κι’ άλλες, όταν αναλογισθείτε ότι ως χθες οι κομιτατζήδες στα χωριά μας οργίαζαν. Δ. Παπαδ. Ε. 5ης Ε.Ο.»[11]. Είναι γεγονός πως βουλγαρικές συμμορίες τρομοκρατούσαν τα ελληνικά χωριά στο Νομό Έβρου κατά τις δεκαετίες του 1920 και του1930.
Συνεχίζοντας να αντλούμε πληροφορίες από το περιοδικό «Η Ζωή των Προσκόπων», τεύχος Οκτωβρίου αρ. 9, ενημερωνόμαστε για μία εκδρομή που οργάνωσε ο Τοπικός Σύνδεσμος Προσκόπων Διδυμοτείχου προς την Αδριανούπολη : «Επί τη ευκαιρία των εορτών της Νίκης διοργανώθη υπό των ομάδων Διδυμοτείχου εκδρομή εις Αδριανούπολιν. Έλαβον μέρος 80 πρόσκοποι, ηκολούθησαν οι κ.κ. Γ. Βαφειάδης, δημοδιδάσκαλος και Γ. Ασημακόπουλος, φαρμακοποιός. Η εκδρομή υπήρξε τετραήμερος· διενεργήθη σιδηροδρομικώς. Οι πρόσκοποι εφοδιάσθησαν απ’ εδώ με τροφάς τριών ημερών. Εις Καραγάτς οι συνάδελφοι κ.κ. Σιάπαντας και Ποντίδης μετά των προσκόπων διενυκτέρευσαν εις τον σταθμόν αναμένοντας. Εις τον μπουφέ του σταθμού τοις προσέφεροντέιον. Εκκλησιάσθησαν εις Κάραγατς την Κυριακήν. Διά της οδού Βασιλέως Αλεξάνδρου προϋπέμφθησαν υπό των αγαπητών του Καραγάτς προσκόπων. Ποδηλατισταί αποσταλέντες εξ Αδριανουπόλεως υπό του Σιάπαντα τους οδήγησαν εις αυτήν. Οι πρόσκοποι Αδριανουπόλεως, παιδιά όλοι λεβέντες τους χαιρετούν με χαρά πρωτοφανή, τους αντιχαιρετούν οι πρόσκοποι Διδυμοτείχου, των οποίων οι τυμπανισταί και σαλπιγκταί δεν σταματούν. Παρελαύνουν διά της αγοράς και εις το νηπιαγωγείον ο κ. Σιάπαντας με τα παιδιά προσφέρουν αναψυκτικά μολονότι το ταμείοντους είναιπτωχόν, και τούτο διότι είναι νέον. Την επομένηνεκκλησιάσθησαν εις τον ΜητροπολιτικόνΝαόν (Κοιμήσεως Θεοτόκου). Επεσκέφθησαν το τέμενος ΣουλτάνΣελήμ, σταθμεύοντες κατά την επιστροφήν προ του Δημαρχείου, του Μεγάρου της Α. Μεγαλειότητος, το οποίον περιεργάσθησαν. Ο Διευθυντής της Υγειονομικής Υπηρεσίας κ. Δοξιάδης προσφωνεί τα παιδιά, τους προσφέρει γλυκίσματα κι’ αυτά ξεσπούν εις ζητοκραυγάς υπέρ του κ. Βενιζέλου, του οποίου ο ύμνος δονεί τον αέρα. Εις το Διοικητήριον ο Γραμματεύς του κ. Γενικ. Διοικητού κ. Κωνσταντόπουλος προσφωνεί και υποδέχεται τους προσκόπους. Εις την αυλήν του Διοικητηρίου γίνεται παρέλασις, ψάλλοντας διάφορα άσματα, κατά δε την αναχώρησιν ζητωκραυγάζουν υπέρ του Γενικού Διοικητού κ. Σαχτούρη. Ο Ύπατος αρμοστής υπεσχέθη εις την Επιτροπήν και εις τον Αρχηγόν, ότι εν τω προσώπω του θέλουν εύρει εν παντί και πάντοτε προθυμίαν και υποστήριξιν του προσκοπισμού. Εις το παρατεθέν εκ μέρους της γενικής Διοικήσεως δείπνον υπέρ των προσκόπων παρεκάθησαν ως αντιπρόσωπος του Γενικού Διοικητού, ο διευθυντής της Παιδείας εν Θράκη κ. Παλαιολόγου, ως αντιπρόσπωπος του Μητροπολίτου (Πολύκαρπου Βαρβάκη) ο Αρχιδιάκονος κ. Μακαρήκης, ο Νομάρχης Ραιδεστού κ. Παπαδάτος, ο διευθυντής της υγειονομικής υπηρεσίας κ. Δοξιάδης, ο γυμνασιάρχης κ. Σουμετίκος, ο Γενικός Γραμματεύς της Αρμοστείας κ. Κωνσταντόπουλος, ο ιατρός κ. Ρητορίδης και αντιπρόσωπος του Στρατού και της Χωροφυλακής και ο καθηγητής κ. Κατζαμάς. Το δείπνον διεξήχθη εν αμεταπτώτω ευθυμία. Ο κ. Παλαιολόγου εγείρας πρώτος το κύπελλον ομίλησε παρουσιάσας και τους Σαλαμινομάχους ως προσκόπους, απήντησε ο Αρχηγός, καταλήξας εις ζητοκραυγάς υπέρ του γενικού Αρχηγού των προσκόπων μας κ. Ελευθερίου Βενιζέλου. Ακολούθως ομίλησαν οι κ.κ. Μακαρώνης, Δοξιάδης, Κωνσταντόπουλος και ο κ. Βαφειάδης εκ μέρους της Επιτροπής μας. Εν τη αυλή του Διοικητηρίου την επομένηνεφωτογραφήθηκαν. Η Κοινότης Καραγάτς τους εφιλοξένησενολόκληρον την Τετάρτην. Εφωτογραφήθησαν εις Καραγάτς μετά των προσκόπων και διδασκάλων»[12].
Στο πλαίσιο του «Εθνικού Διχασμού» και της κομματοκρατίας, μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920 και την ήττα του Βενιζέλου, υπήρξαν πολλές αλλαγές από την Ενωμένη Αντιπολίτευση σε πρόσωπα και καταστάσεις. Ο Παντελής Αθανασιάδης αναδημοσιεύοντας πληροφορίες από την εφημερίδα ¨Πατρίς¨ του 1921 και του ανταποκριτή της με το ψευδώνυμο ¨Θρακικός¨, αναφέρει ότι : «Διαλύθηκε επίσης και ο εύρωστος προσκοπισμός, που είχε προσφέρει τεράστιες υπηρεσίες κατά την απελευθέρωση της Θράκης»[13].
Παρά την αναφορά για διάλυση του προσκοπισμού το 1921, η οποία ίσως είχε μία δόση υπερβολής, λόγω της τεταμένηςπολιτικής κατάστασης της εποχής, υπάρχειέκθεση για λειτουργία του προσκοπισμούστη Θράκη από τις αρχές του 1921. Και πάλι από το περιοδικό «Η Ζωή των Προσκόπων» Ιανουάριος 1921, αρ. 15, παραθέτουμε τα εξής : Κίνησις του Σ.Ε.Π. : «Καλάς από των διαφόρων απόψεων απεκόμισεν εντυπώσεις ο τέως Γ.Γ. του Σώματος κ. Μ. Μίνδλερ εκ της γενομένης τελευταίως επιθεωρήσεως των ομάδων Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Οι τε κ.κ. Έφοροι και οι κ.κ. Αρχηγοί και λοιποί βαθμοφόροι των περιφερειών τούτων εργάζονται μετά πολλού ζήλου και μετά μεγάλης προθυμίας, μεθ’ όλας δε τας παρομαρτούσαςδυσχερείας διά την προμήθειαν στολών και εξαρτύσεως κατατάσσονται οι παίδες εκεί και τακτικώς παρακολουθούσι την σχετικήνεκπαίδευσιν. Εκ της κατάστασης δε εφικτής επιθεωρήσεως των ομάδων Γιουμουλτζίνας, Φερρών, Σουφλίου, Διδυμοτείχου, Σερρών, Ξάνθης, Καραγάτς, κατέστη δήλον, ότι πολλά δύναται να ελπίζει η Πολιτεία εκ της τακτικής συνεχίσεως του αρξαμένου έργου της διαπαιδαγωγήσεως της νεολαίας και της επεκτάσεως αυτού καθ’ όλην την νέανΧώραν»[14]. Ειδικά για το Διδυμότειχο στο ίδιο τεύχος γράφει τα παρακάτω : ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΝ : «Οι πρόσκοποι των ομάδων Διδυμοτείχου υπό την διοίκησιν των αρχηγών των εβοήθησαν τα συσταθείσαςεπιτροπάς, αίτηνες προέβησαν εις την συλλογήν εράνων υπέρ των Στρατιωτών του Μετώπου. Επί τη ευκαιρία δε των εορτών διένειμαν κάλτσες εις τα άπορα παιδιά της πόλεως»[15].
Επίσης από την εφημερίδα ΦΩΣ της Θεσσαλονίκης (φύλλο της 31ης Μαΐου 1922), αλιεύουμε ένα άρθρο που αφορά στον λαμπρό εορτασμό της Πεντηκοστής (Καλέ Πανηγύρι) στο Διδυμότειχο του 1922.Το άρθρο υπογράφει ο Διδυμοτειχίτης Γεώργιος Αποστολίδης, μετέπειτα εκδότης της τοπικής εφημερίδας «Έβρος»[16].Στο εν λόγω άρθρο γίνεται αναφορά για τη μεγάλη προσέλευση του κόσμου ανατολικά και δυτικά του ποταμού Έβρου, για τις παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα, για τη συνύπαρξη των κοινοτήτων στην πόλη, για τις γυμναστικές επιδείξεις μαθητών, καθώς και προσκόπων, για τον έρανο του Ερυθρού Σταυρού, για τη δοξολογία λόγω της εορτής του βασιλιά (Κωνσταντίνου) και πολλά άλλα. Αναφορικά με τις γυμναστικές επιδείξεις τα παραγγέλματα έδινε ο περίφημος γυμναστής, αρχηγός και διοργανωτής του προσκοπισμού στο Διδυμότειχο κ. Μάρκος Οικονόμου, τα οποία πρόσκοποι και μαθητές εκτελούσαν θαυμάσια αποσπώντας τα χειροκροτήματα του πλήθους. Επίσης πρόσκοποι και μαθητές τραγουδούσαν και χόρευαν μέχρι το μεσημέρι, έως ότου και διαλύθηκε το πλήθος[17].
Σε ένα άλλο από τα έντυπα που εξέδιδε το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων, το περιοδικό «Έσο Έτοιμος», στο τεύχος Απριλίου – Μαΐου 1922, έχει καταχωρηθεί τηλεγράφημα διαμαρτυρίας από τον Τοπικό Σύνδεσμο Προσκόπων Διδυμοτείχου (όπως και από πολλές άλλες πόλεις της Ελλάδας), το οποίο προέκυψε κατόπιν διαμαρτυρίας των προσκόπων Σμύρνης, Κορδελιού και περιχώρων, κατά της τακτικής των συμμάχων, οι οποίοι μετά την ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές του 1920 και την επάνοδο του βασιλιά Κωνσταντίνου είχαν στραφεί κατά των Ελληνικών δικαίων : «Τηλεγράφημα εκ Διδυμοτείχου : Επί φρικτώακούσματι διακοινώσεως συμμάχων προς ταπεινωτικήνσυνομολόγησιν ειρήνης επαφιούσης μέρος αλυτρώτου Ελληνισμού βάρβαρονζυγόν, ημείς οι υπέρ εκατόν είκοσι πρόσκοποι Διδυμοτείχου, συνελθόντες έκτακτονσυνέλευσιν, διαμαρτυρόμεθα μετά του μεγαλυτέρου ψυχικού άλγους προς τα απανταχού του κόσμου αδελφικά προσκοπικά σώματα, υπενθυμίζοντες τούτοις ότι μεγάλοι σύμμαχοι επαναφέρουσι υπό ζυγόν ειδεχθή κι απαίσιον ολετήρα και σφαγέα αναριθμήτους Χριστιανούς αδελφούς και τω εγκαταλείπουσι παρά προαποφασισθέντα και καθιερωθείσας αρχάς ελευθερίας εδάφη ποτισθέντα και δι’ αίματος ηρωικών προσκόπων Αϊδινίου σφαγιασθέντωναπανθρώπως υπό απολιτίστων και δολοφόνων και βροντοφωνούμεν επί τω λόγω της τιμής του Προσκόπου, ότι ανδρούμενοι δεν θα λησμονήσωμεναποτρόπαιοναπόφασιν ισχυρών γης εις βάρος χωρών αίτινες υπήρξαν ανέκαθεν κοιτίδες Ελληνισμού, αναθέτομεν δε τω ενταύθα αρχηγώΜάρκω Οικονόμου διαβίβασιν παρούσης τηλεγραφικώς εις το εν Αθήναις Σώμα και δι’ αυτού προς τα απανταχού της γης Σώματα. Εκ μέρους προσκόπων Διδυμοτείχου, ο Αρχηγός των Μάρκος Οικονόμου»[18]. Στο εν λόγω τηλεγράφημα γίνεται αναφορά για αριθμό προσκόπων Διδυμοτείχου άνω των 120, γεγονός που καταδεικνύει ότι δύο χρόνια μετά την ίδρυση του Προσκοπισμού στο Διδυμότειχο και την αναφορά για 45 προσκόπους τον Μάιο του 1920, ο αριθμός τους τριπλασιάστηκε.
Στο ίδιο περιοδικό υπάρχει ακόμη μία δημοσίευση που αφορά τη δράση των προσκόπων του Διδυμοτείχου : «Οι Πρόσκοποι Διδυμοτείχου έχοντες πάντοτε υπ΄ όψιν τα ωραία λόγια, τα οποία έγραψεν η Καλή και Σεπτή Βασίλισσά μας όπως ¨αγαπώμεν και φυλάττωμεν τα δένδρα¨ εξεπλήρωσαν και το συμπλήρωμα του κ. Γεν. Εφόρου των ¨να φυτεύωσι δένδρα¨. Τοιουτοτρόπως εδενδροφύτευσαν την οδόν της πόλεως την άγουσαν από του Σιδ. Σταθμού εις αυτήν. Τα 400 νεοφυτευθέντα δένδρα περιεφράχθησαν καταλλήλως υπό των φυτευσάντων αυτά Προσκόπων, οι οποίοι και τα ποτίζουν»[19].
Μετά τα τραγικά γεγονότα της Μικρασιατικής καταστροφής και την απώλεια της Ανατολικής Θράκης, τον Απρίλιο του 1923 επισκέφθηκαν το Διδυμότειχο ο Νικόλαος Πλαστήρας, ο Θεόδωρος Πάγκαλος και ο Αλέξανδρος Χατζηκυριάκος, ως αρχηγοί της επαναστάσεως του 1922. Όπως αναφέρει σε κείμενο του ο Παντελής Αθανασιάδης, βασιζόμενος σε άρθρα εφημερίδων της εποχής, οι κάτοικοι του Διδυμοτείχου υποδέχθηκαν τους τρεις άντρες με μεγάλο ενθουσιασμό. Και πάλι οι πρόσκοποι της πόλης με αρχηγό τον Μάρκο Οικονόμου συμμετείχαν στην υποδοχή[20].
Από την εφημερίδα ¨Μακεδονικά Νέα¨ διαβάζουμε, ότι το 1925 επισκέφθηκε το Διδυμότειχο το άξιο τέκνο της πόλης και μεγάλος ευεργέτης ο Ιωάννης Μανδαλίδης, ο οποίος μεταξύ των διάφορων δωρεών που έκανε στήριξε και τον Προσκοπισμό του Διδυμοτείχου, αναλαμβάνοντας με δικά του έξοδα να ράβονται όλες οι στολές των προσκόπων[21].Επίσης το ίδιο έτος το Δημοτικό Συμβούλιο του Διδυμοτείχου επιχορήγησε τους προσκόπους της πόλης με το ποσό των 20.000 δρχ[22].
Όλα αυτά τα στοιχεία που παραθέσαμε αφορούν τον Προσκοπισμό στο Διδυμότειχο κατά το πρώτο μισό της δεκαετίας του 1920, καθώς, όπως θα δούμε παρακάτω υπήρξε μία στασιμότητα κατά το δεύτερο μισό της ίδια δεκαετίας, και μία προσπάθεια για επαναλειτουργία στις αρχές του 1930.
Από τα φύλλα της εφημερίδας του Διδυμοτείχου «Θράκη», η οποία εκδιδόταν από το 1930 έως το 1932, αλιεύσαμε άρθρα που αναφέρονται στον Προσκοπισμό. Στο φύλλο αρ. 52 στις 25 Ιαν 1931 δημοσιεύθηκε άρθρο με τίτλο «Οι Πρόσκοποί μας», στο οποίο γράφει τα εξής : «Και πάλινευρισκόμεθαεις την δυσάρεστονθέσιν να επανέλθωμεν επί του ζητήματος της επανασυστάσεως της προσκοπικής μας ομάδας, ήτις κατ’ ουσίαν δεν υφίσταται. Μολονότι προκαιρούεκάμομεν μίαν σχετικήνυπόμνησιν, κανείς δεν έδειξεν το απαιτούμενο ενδιαφέρον»[23]. Τελικά υπήρξε μία κίνηση προκειμένου να ανασυσταθεί ο Προσκοπισμός στο Διδυμότειχο προς το τέλος του 1931, καθώς σε άρθρο που δημοσιεύθηκε στις 13 Δεκ με τίτλο ¨Σύνδεσμος Προσκόπων¨, αναφέρει τα εξής : «Ευχαρίστως πληροφορούμεθα ότι συνεστήθη επιτροπή εκ μέρους του συνδέσμου προσκόπων της πόλεώς μας, ήτις θα διανείμει λαχεία 25 δραχμών προς ενίσχυσιν του Προσκοπισμού. Ελπίζομεν ότι το κοινόν θα συνδράμει τον ιερόν τούτον σκοπόν»[24]. Αξίζει να σημειωθεί, ότι και τα δύο παραπάνω άρθρα δημοσιεύθηκαν στην πρώτη σελίδα της εφημερίδας, όπου κατά βάση δημοσιεύονταν θέματα που αφορούσαν τα επίκαιρα πολιτικάκαι οικονομικάτεκταινόμενα της Ελλάδας, καθώς και άμεσα θέματα της τοπικής αυτοδιοίκησης. Γεγονός, που μαζί με τη φράση «ιερό σκοπό», καταδεικνύει την προσφορά και τη δυναμική που δημιούργησε ο Προσκοπισμός, από τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του στη Θράκη, καθώς και στο Διδυμότειχο (όπως αναδείξαμε ανωτέρω).
Σε επόμενο φύλλο της εφημερίδας Θράκη, στις 14 Φεβ 1932 δημοσιεύθηκε(και πάλι στην πρώτη σελίδα), άρθρο με τίτλο ¨Ο Προσκοπισμός πρέπει να ενισχυθεί¨, απ’ το οποίο συλλέγουμε πληροφορίες για την κάμψη του προσκοπισμού κατά το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1920, την προσπάθεια ανανέωσης του από τη Μητρόπολη Διδυμοτείχου το 1929 και την εκ νέου ίδρυσή του τμήματος το 1932. Αξίζει να παραθέσουμε το άρθρο αυτολεξεί : «Ησθάνθημενόλωςιδιαιτέρανχαράν με την ίδρυσιν συλλόγου προσκόπων εν τη πόλει μας. Η ανάγκη της ιδρύσεως προσκοπικών ομάδων επιβάλλεται υπό των πραγμάτων και έχομεν την γνώμην, ότι κατανοείται από όλα τα μέλη της κοινωνίας μας. Υπήρξε και έδρασεν άλλοτε προσκοπισμός εις την πόλιν μας και δεν δυνάμεθα να λησμονήσωμεν τα αγαθά του. Κατ’ αρχήν κυρίως οργανώθη μεταξύ των μαθητών των Δημοτικών σχολείων και διετηρήθη κατά τα έτη 1924 και 1925 με καλήν δράσιν. Η φιλοπονία του τότε αρχηγούτων προσκοπικών ομάδων (προφανώς εννοεί τον προαναφερθέντα Μάρκο Οικονόμου) και ο ζήλος των μαθητών προσκόπων ήτο αξιέπενος. Αι αρχαί και η ιδέα, τα αγαθά αποτελέσματα και η λαμπρά δράσις του προσκοπισμού, ως θεσμού υψηλού εν τη κοινωνία είχον κατανοηθεί και απέδωσαν λαμπρά αποτελέσματα. Αργότερονεσταμάτησεν η πραγματικώς ωραία αυτή εργασία. Δεν γνωρίζομεν τους λόγους. Κατά το έτος 1929 επετεύχθη χάρις εις τον Σεβασμιώτατον (εννοεί τον Ιωακείμ Σιγάλα, ο οποίος ενθρονίστηκε μητροπολίτης Διδυμοτείχου το 1928), η ίδρυσις προσκοπισμού, η προσπάθεια όμως αυτή ταχέως αφέθη. Σήμερον καταβάλλεται πάλιν προσπάθεια και είμεθα ευτυχείς, διότι αυτή καταβάλλεται από όλας τας αρχάς. Τα αποτελέσματα έχομεν την πεποίθησιν, ότι θα είναι καρποφόρα διότι θέλομεν να πιστεύωμεν, ότι η κοινωνία μας δεν θα θελήσει να παραγνωρίσει τους καταβαλλόμενους κόπους, αλλ’ ούτε και τα αγαθά άτινα προκύπτουν εκ του προσκοπισμού και θα ενισχύσει την προσπάθεια. Άλλωστε και λόγοι εθνικοί το επιβάλλουν να έχωμενκαλάςοργανωμένας ομάδας εδώ εις το άκρο της Ελλάδος»[25].
Στο ίδιο φύλλο της εφημερίδας και στη στήλη ¨Μολυβιές¨, όπου καταχωρούνταν σχολιασμοί και παραλειπόμενα, αναφέρει τα εξής : «Και πάλιν νέος σύλλογος εις την πόλιν μας ¨Σύνδεσμος Προσκόπων¨. Θα περιμένωμεν και αυτού την δράσιν. Τους ευχόμεθακαλήνπρόοδον. Εάν κρίνωμεν όμως από την πρόσκλησινήτιςεγένετο διά την ίδρυσιν του συλλόγου τούτου, ενώ εκλήθησαν δι’ ιδιαιτέρας προσκλήσεως περί τα 80 άτομα, μόλις προσήλθον 30. Από τώρα αρχίζομεν να απαγοητευόμεθα. Πάντως ευχόμεθα να διαψευσθώμεν»[26]. Στην τελευταία σελίδα του εν λόγω φύλλου, δημοσιεύθηκαν και τα αποτελέσματα των αρχαιρεσιών : «Την παρελθούσανΤρίτην (9 Φεβ 1931) συνήλθον εις το Δημαρχείον της πόλεώς μας περί τα 30 άτομα Προϊστάμενοι διαφόρων υπηρεσιών, Τραπεζών και έμποροι της πόλεώς μας και ίδρυσαν σύλλογον προσκόπων. Γενομένων αρχαιρεσιών εξελέγησαν οι εξής : Ζήσης Παπαδόπουλος, Γ. Ιωαννίδης, Γρ. Μήτκας (εκδότης της εφημερίδας ¨Θράκη¨), Νίκος Τσίγκας, Αλέξ. Αλεξανδρίδης, Γ. Χατζηπουλίδης, Ε. Γιαγτζής και Πολύμερος Σιγγούνας»[27].
Βλέπουμε, ότι ο σύλλογος προσκόπων δημιουργήθηκε από επιφανείς πολίτες του Διδυμοτείχου, γεγονός που καταδεικνύει τη βαρύτητα και τη σημασία του προσκοπισμού. Επίσης θα πρέπει να αναφέρουμε, ότι η εποχή που επανασυστάθηκε ο Προσκοπισμός στο Διδυμότειχο, ήταν πολύ δύσκολη, καθώς το οικονομικό κραχ του 1929 στην Αμερική, είχε αρχίσει να επηρεάζει έντονα, από το 1931 και τις οικονομίες των Ευρωπαϊκών κρατών.
Τα πρώτα ευτράπελα, όσον αφορά τα θέματα διοίκησης και πειθαρχίας των προσκόπων, άρχισαν λίγες εβδομάδες μετά την επανίδρυση του Προσκοπισμού. Στο φύλλο 108, και στη στήλη ¨Μολυβιές¨ δημοσιεύθηκε το πρώτο παράπονο προσκόπου κατά του αρχηγού του : «Μας παραπονείται ένας γονέας μαθητού Δημοτικού Σχολείου, ότι ο αρχηγός των προσκόπων δεν δέχεται τον υιόν του εις τον προσκοπισμόν»[28], δυστυχώς παρακάτω η εφημερίδα έχει φθαρεί, αλλά από την συνέχεια του άρθρου καταλαβαίνουμε, ότι μάλλον ο μικρός δεν χαιρετούσε όπως άρμοζε τον αρχηγό και δημιουργήθηκε ζήτημα, γεγονός που ο αρθρογράφος ζητάει να το εξετάσει ο έφορος του Συνδέσμου.
Απ’ ότι φαίνεται το πειθαρχικό αυτό θέμα δεν ήταν κάτι μεμονωμένο που συνέβη στο Διδυμότειχο, καθώς στο φύλλο αρ. 112 δημοσιεύθηκε άρθρο με τίτλο ¨Δια την ανάπτυξιν του Προσκοπισμού εν Ελλάδι¨. Το άρθροαναφέρει, ότι υποβλήθηκε έκθεση στο Υπουργείο Παιδείας με πορίσματα από εκπαιδευτικούς και άλλους κρατικούς υπαλλήλους, υπό την προεδρεία του Γενικού Διοικητού της Μακεδονίας, σχετικά με την ανάπτυξη του Προσκοπισμού και την σωστή διαπαιδαγώγηση – διοίκηση των προσκόπων από ανθρώπους της σχολικής εκπαίδευσης, με παιδαγωγική επάρκεια και εμπειρία.Στην εν λόγω έκθεση παρατίθενται τα εξής : «Ο Προσκοπισμός ως σύστημα εξωσχολικής αγωγής, δύναται σπουδαίωςνα συντελέσει εις την εθνικήνμόρφωσιν και τον φρονηματισμόν των νέων, βοηθών και συμπληρών το έργον του Σχολείου. Ως εμφανίζεται όμως μέχρι σήμερον, όχι μόνον ωφελείας δεν προσεπόρισεν εις τα παιδιά, αλλά και ζημίας πρόξενος γίνεται. Καλώς οργανούμενος και υπό καταλλήλων προσώπων διοικουμένων των ομάδων αυτού, θα εξυπηρετήσει σπουδαίως και την νεότητα και τους σκοπούς του Κράτους. Δια την ευρυτέραν και ασφαλή επέκτασιν του συστήματος, επιβάλλεται η στενωτάτη συνεργασία προσκοπισμού και σχολείων, οπότε θ’ αποτελεσθή η επιβαλλομένη αρμονική δυάς. Οι δυνάμενοι εκ των εμπείρων λειτουργών, καταλλήλως εκπαιδευόμενοι είναι οι καταλληλότεροι διά την αρχηγίαν των προσκοπικών ομάδων. Ίνα δε υπάρχει η αναγκαία συνοχή μεταξύ προσκοπισμού και εκπαιδευτικών, απεφασίσθη όπως οι πρόεδροι των Ενώσεων Μέσης και Δημοτικής Εκπαιδεύσεως συμμετέχουν ως μέλη των τοπικών προσκοπικών συνδέσμων, καθηγηταί και διδάσκαλοι των Ομαδικών Επιτροπών. Την έκθεσιν ταύτην το Υπουργείον της Παιδείας εκοινοποίησε δι’ εγκυκλίου προς τους Επιθεωρητάς των σχολείων εντελλόμενον, όπως άπαντες οι εκπαιδευτικοί λειτουργοί παρέχουν την όλωςαπαραίτητονσυνδομήν των διά της συμμετοχής των εις την ιεραρχίαν του προσκοπισμού και τους τοπικούς προσκοπικούς συνδέσμους, και διά της παροχής πάσης διευκολύνσεως»[29].
Στο πλαίσιο των δράσεων του Προσκοπισμού, όπως αναδείξαμε και παραπάνω, ήταν και οι εκδρομές σε άλλες πόλεις, γεγονός που για τα περισσότερα παιδιά της εποχής, ήταν μια πρωτόγνωρη εμπειρία. Από το φύλλο αρ. 115 πληροφορούμαστε για μία επίσκεψη των προσκόπων της Αλεξανδρούπολης στο Διδυμότειχο. Την Κυριακή 8 Μαΐου 1932, σύμφωνα με άρθρο της εφημερίδας Θράκη, πραγματοποιήθηκε στο Διδυμότειχο ποδοσφαιρικός αγώνας, μεταξύ της ΑΕΔ και του Διδασκαλείου Αλεξανδρουπόλεως[30]. Μαζί με τους μαθητές του Διδασκαλείου : «εξέδραμον εξ Αλεξανδρουπόλεως περί τους 60 πρόσκοποι συνοδευόμενοι υπό του αρχηγού των κ. Καμπάνταη, του Διευθυντού του Διδασκαλείου κ. Γαρδίκα και του καθηγητού συμπατριώτου μας κ. Αδαμαντίου Ταμβακίδου (ο Ταμβακίδης γεννήθηκε στο Διδυμότειχο το 1888 και υπήρξε ένα ευπατρίδης φιλόλογος και δάσκαλος της Θράκης). Εις τον (σιδηροδρομικό) σταθμόν τους υπεδέχθησαν : ο Δημαρχεύων της πόλεώς μας κ. Γ. Ασημακόπουλος, τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου της Εθνικής Ενώσεως Εφέδρων Διδυμοτείχου, οι πρόσκοποι της πόλεωςμας με τον αρχηγόν των κ. Καραχάλιον (καθηγητής γυμναστικής),ο τοπικός έφορος Υπολοχαγός κ. Τσιριμούλας, και οι μαθηταί του Β΄Δημοτικού Σχολείου υπό τον κ. Ποντίδην, καθώς και πολλοί φίλαθλοι»[31].
Μετά το πέρας του ποδοσφαιρικού αγώνα,η ΑΕΔ και ο Προσκοπικός Σύνδεσμος Διδυμοτείχου παρέθεσαν γεύμα στους εκδρομείς με επισημότατο χαρακτήρα, όπου υπήρξαν προπόσεις και ομιλίες. Πρώτος έκανε πρόποσηο εκπρόσωπος του Δημάρχου κ. Ασημακόπουλος, ο οποίος χαιρέτησε και επισήμως τους εκδρομείς.Στη συνέχεια : «Εκ μέρους των προσκόπων ομίλησεν ο κ. Τσιριμούλαςόστις δι’ εμπνευσμένου λόγου εχαιρέτισε τους προσκόπους της Αλεξανδρουπόλεως και ανέπτυξε την ιδέαν του Προσκοπισμού διά μακρών. Επίσης εκ μέρους τηςΑθλητικής Ενώσεως και των προσκόπων ομίλησαν ο κ. Καραχάλιος»[32].Μετά το γεύμα,οι εκδρομείς από την Αλεξανδρούπολη διανυκτέρευσαν στο Διδυμότειχο, και την επόμενη ημέρα αφού ξεναγήθηκαν στο κάστρο της πόλης, από τον καθηγητή του Γυμνασίου Διδυμοτείχου Αρχιμ. Νικόλαο Βαφείδη[33] επέστρεψαν στην Αλεξανδρούπολη.
Στο φύλλο αρ. 117 στις 29 Μαΐου 1932 δημοσιεύθηκε το «Ευχαριστήριο» μήνυμα που εξέδωσαν το Διδασκαλείο και οι ΠρόσκοποιΑλεξανδρούπολης, το οποίο υπογράφει ο Αρχηγός τους Καμπάνταης αναφερόμενος : «δια την θερμοτάτηνυποδοχήν και φιλοξενία», όλων των εμπλεκομένων φορέων του Διδυμοτείχου και φυσικά και των προσκόπων της πόλης, για τους οποίους ειδικά έκλεισε το ευχαριστήριο ως εξής : «και τέλος εις τους προσκόπους Διδυμοτείχου οίτινεςαδελφικώτατα ετέθησαν εις την διάθεσίν των προσκόπων μας, τους σκλάβωσαν κυριολεκτικώς με την περιποίησιν των»[34].
Σε επόμενο φύλλο στις 19 Ιουν 1932 δημοσιεύθηκε άρθρο, στο οποίο αναφέρεται επίσκεψη των προσκόπων της Ορεστιάδας στο Διδυμότειχο : «Προχθές αφίχθησαν πεζοί εις την πόλιν μας, οι πρόσκοποι Ορεστιάδος με τον αρχηγόν τους κ. Κουκουλομάτην. Τους παρεσχέθησυσσίτιον εκ μέρους του Συνοριακού τομέως Έβρου»[35].
Ανάλογη διαδρομή – εκδρομή (από Διδυμότειχο προς Ορεστιάδα)πραγματοποιούσαν και οι πρόσκοποι του Διδυμοτείχου, όπως πολύ γλαφυρά μας διασώζει ο Στρατής Τσιρταβής. Ο Τσιρταβής(Μικρασιατικής καταγωγής), ήταν γιος δασκάλου του Αθανασίου Τσιρταβή, έζησε στο Διδυμότειχο μέχρι το 1934 και φοίτησε στο Γυμνάσιο της πόλης. Μας έχει αφήσει υπέροχα κείμενα που αφορούν το Διδυμότειχο του Μεσοπολέμου, σ’ ένα από αυτά αναφέρει και για τον προσκοπισμό τα παρακάτω : «Η ομάδα των προσκόπων του Γυμνασίου ήταν η καλύτερη. Αρχηγός, ο γυμνασιάρχης μας, ένας ωραίος και εξαιρετικά δραστήριος νέος με φαντασία και πρωτοβουλίες. Οργάνωσε μαθήματα με χρήσιμες προσκοπικές γνώσεις και εκδρομές. Θυμάμαι πως την πρώτη μου γνωριμία με την Ορεστιάδα την έκανα τότε. Αρματωθήκαμε στρατιωτικά και μετά από χαρούμενη πορεία – κάπου τριών ωρών – φτάσαμε στη μικρή αλλά όμορφη και λουλουδιασμένη γειτονική μας πόλη. Ήταν άνοιξη και μοσχομύριζε τριαντάφυλλο. Το λίγο χαρτζιλίκι που είχαμε το ξοδέψαμε για να γευτούμε το μυρωδάτο “μαλεμπί” γαρνιρισμένο με μπόλικο βυσσινάτο σιρόπι. Κάναμε γνωριμία με τους Ορεστιαδίτες συναδέλφους μας και κοιμηθήκαμε στρωματσάδα στο τότε τούβλινο σχολείο. Η χαρά μας ήταν μεγάλη και ακόμη μεγαλύτερη, όταν κατά την επιστροφή, ο αρχηγός μας επέτρεψε να κάνουμε σκοποβολή με τα δύο φλόμπερ που οι μεγαλύτεροι είχαν μαζί τους. Ήταν σαν να είχαμε μεγαλώσει ξαφνικά, σαν να γίναμε άνδρες και να είχαμε να πούμε πολλά στους φίλους μας και στους γονείς μας»[36].
Αυτά είναι όσα στοιχεία μπορέσαμε να συλλέξουμε σχετικά με την ίδρυση και λειτουργία του προσκοπισμού στο Διδυμότειχο, κατά την εποχή του Μεσοπολέμου (1918-1940). Γενικότερα, για την εποχή αυτή θα πρέπει να επισημάνουμε, ότι προς το τέλος του Μεσοπολέμου (το 1939), η κυβέρνηση Μεταξά διέλυσε με νόμο το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων και το συγχώνευσε με την Εθνική Οργάνωση Νεολαίας (Ε.Ο.Ν.).Το 1940 η Ελλάδα εισήλθε στον Β΄ ΠΠ και ακολούθως στηΓερμανική (στην ουσία τριπλή) Κατοχή 1941-44, με αποτέλεσμα ο Προσκοπισμός, επισήμως να ξαναλειτουργήσει το 1945, αφού βεβαίως προσέφερε ¨παρανόμως¨ τις υπηρεσίες του στην πατρίδα, και κατά τα δύσκολα χρόνια της Κατοχής[37].
Κλείνοντας το κείμενο να αναφέρουμε, ότι από φωτογραφίες με προσκόπους στο Διδυμότειχο που χρονολογούνται από το 1948 (αρχείο του Γιώργου Αγγέλη), καθώς και στις δεκαετίες του 1950 & 60καταδεικνύεται,ότι ο Προσκοπισμός λειτούργησε και στο μεταπολεμικό Διδυμότειχο. Η λειτουργία αυτή κράτησε μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του 1990. Το 2023 με τις προσπάθειες των ανθρώπων που αγαπούν τον Προσκοπισμό, έγινε ένα νέο ξεκίνημακαι συστάθηκε το«1ο Σύστημα Προσκόπων Διδυμοτείχου»[38].
Πηγές - Βιβλιογραφία
sep.org.gr/el/static/history, Ιστορία Ελληνικού Προσκοπισμού.
Αθανασιάδη Παντελή, Ας «ζήσουμε» στο Διδυμότειχο, του 1925…, sitalkisking.blogspot.com.
Αθανασιάδη Παντελή, Η επίσκεψη πλαστήρα στο Διδυμότειχο το 1923, sitalkisking.blogspot.com.
Αθανασιάδη Παντελή, Κ. Γ. Λαγουμιτζάκης: Αγάπησε τη Θράκη, τραυματίσθηκε το 1921 στη Μικρά Ασία, sitalkisking.blogspot.com.
Αθανασιάδη Παντελή, Ολίγα τινά περί την απελευθέρωση της Θράκη το 1920, sitalkisking.blogspot.com.
Εφημερίδα Θράκη, φύλλο αρ. 52, 25 Ιαν 1931.
Εφημερίδα Θράκη, φύλλο αρ. 94, 13 Δεκ 1931.
Εφημερίδα Θράκη, φύλλο αρ. 103, 14 Φεβ 1932.
Εφημερίδα Θράκη, φύλλο αρ. 108, 3 Απρ 1932.
Εφημερίδα Θράκη, φύλλο αρ. 112, 1 Μαϊ 1932.
Εφημερίδα Θράκη, φύλλο αρ. 115, 15 Μαϊ 1932.
Εφημερίδα Θράκη, φύλλο αρ. 117, 29 Μαϊ 1932.
Εφημερίδα Θράκη, φύλλο αρ. 120, 19 Ιουν 1932.
Περιοδικό : Η Ζωή των Προσκόπων, Επίσημον Όργανον του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων, Έτος Δ΄ Αρ. 1, Ιούνιος 1920.
Περιοδικό : Η Ζωή των Προσκόπων, Επίσημον Όργανον του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων, Έτος Δ΄ Αρ. 2, Ιούνιος 1920.
Περιοδικό : Η Ζωή των Προσκόπων, Επίσημον Όργανον του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων, Έτος Δ΄, Αρ. 5, Αύγουστος 1920.
Περιοδικό : Η Ζωή των Προσκόπων, Επίσημον Όργανον του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων, Έτος Δ΄, Αρ. 7, Σεπτέμβριος 1920.
Περιοδικό : Η Ζωή των Προσκόπων, Επίσημον Όργανον του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων, Έτος Δ Αρ. 9, Οκτώβριος 1920.
Περιοδικό : Η Ζωή των Προσκόπων, Επίσημον Όργανον του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων, Έτος Δ΄ Αρ. 15, Ιανουάριος 1921.
Περιοδικό : Έσο Έτοιμος, Επίσημον Όργανον του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων, Έτος Γ΄ Αρ. 28-29, Απρίλιος - Μάιος 1922.
Σαρσάκη Ιωάννη, Αθλητική Ένωση Διδυμοτείχου – Η ίδρυσή της και τα πρώτα χρόνια, kastropolites.com.
Σαρσάκη Ιωάννη, Ο σοφός καθηγητής και «εραστής» του Διδυμοτείχου Αρχιμανδρίτης Νικόλαος Βαφείδης, kastropolites.com.
Σαρσάκη Ιωάννη, Ο λαμπρός εορτασμός της Πεντηκοστής στο Διδυμότειχο το 1922, kastropolites.com.
Σαρσάκη Ιωάννη, Ο μεγάλος Διδυμοτειχίτης ευεργέτης Ιωάννης Π. Μανδαλίδης, kastropolites.com.
Σιδηρά Ιωάννη, Η συμβολή του «Ελευθερωτού της Θράκης» Χαρισίου Βαμβακά στην ανασυγκρότηση του Νομού Ροδόπης (1919-1920), kastropolites.com.
Τσιρταβή Ευστράτιου, Εικόνες από το παλιό Διδυμότειχο, Περιοδικό Θρακικός Οιωνός, Αλεξανδρούπολη 2001.
Τσουκαλά Θανάση, didaktorika.gr, Προσκοπική Κίνηση και πολιτικές συνιστώσες στην Ελλάδα κατά τον 20ο αιώνα. Τα αρχεία του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων, Διδακτορική Διατριβή, Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Κέρκυρα 2016.
[1]. Βλ. sep.org.gr/el/static/history, Ιστορία Ελληνικού Προσκοπισμού.
[2]. Βλ. Τσουκαλά Θανάση, didaktorika.gr, Προσκοπική Κίνηση και πολιτικές συνιστώσες στην Ελλάδα κατά τον 20ο αιώνα. Τα αρχεία του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων, Διδακτορική Διατριβή, Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Κέρκυρα 2016, σσ. 115-116.
[3]. Βλ. ΣιδηράΙωάννη, Η συμβολή του «Ελευθερωτού της Θράκης» ΧαρισίουΒαμβακά στην ανασυγκρότηση του Νομού Ροδόπης (1919-1920), kastropolites.com.
[4]. Βλ. Αθανασιάδη Παντελή, Κ. Γ. Λαγουμιτζάκης: Αγάπησε τη Θράκη, τραυματίσθηκε το 1921 στη Μικρά Ασία, sitalkisking.blogspot.com.
[5].Βλ. Περιοδικό : Η Ζωή των Προσκόπων,Επίσημον Όργανον του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων, Έτος Δ΄ Αρ. 2, Ιούνιος 1920, σ. 423.
[6]. Βλ. Στο ίδιο, σ. 422.
[7]. Βλ. Περιοδικό : Η Ζωή των Προσκόπων,Επίσημον Όργανον του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων, Έτος Δ΄ Αρ. 1, Ιούνιος 1920, σ. 417.
[8]. Βλ. Περιοδικό : Η Ζωή των Προσκόπων, Επίσημον Όργανον του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων, Έτος Δ΄, Αρ. 5, Αύγουστος 1920, σ. 446.
[9]. Βλ. Περιοδικό : Η Ζωή των Προσκόπων, Επίσημον Όργανον του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων, Έτος Δ΄, Αρ. 7, Σεπτέμβριος 1920, σσ. 462-463.
[10]. Βλ. Στο ίδιο, σ. 459.
[11]. Βλ. Στο ίδιο, σ. 463.
[12]. Βλ. Περιοδικό : Η Ζωή των Προσκόπων, Επίσημον Όργανον του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων, Έτος Δ Αρ. 9, Οκτώβριος 1920, σ. 477.
[13]. Βλ. Αθανασιάδη Παντελή, Ολίγα τινά περί την απελευθέρωση της Θράκη το 1920, sitalkisking.blogspot.com.
[14]. Βλ. Περιοδικό : Η Ζωή των Προσκόπων, Επίσημον Όργανον του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων, Έτος Δ΄ Αρ. 15, Ιανουάριος 1921, σσ. 523-524.
[15]. Βλ. Στο ίδιο, σ. 525.
[16]. Βλ. Τσιρταβή Ευστράτιου, Εικόνες από το παλιό Διδυμότειχο, Οι εφημερίδες του Διδυμοτείχου, Περιοδικό Θρακικός Οιωνός, Αλεξανδρούπολη 2001, σσ. 44-45.
[17]. Βλ. Σαρσάκη Ιωάννη, Ο λαμπρός εορτασμός της Πεντηκοστής στο Διδυμότειχο το 1922, kastropolites.com.
[18]. Βλ. Περιοδικό :Έσο Έτοιμος, Επίσημον Όργανον του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων, Έτος Γ΄ Αρ. 28-29, Απρίλιος - Μάιος 1922, σ. 12.
[19]. Βλ. Στο ίδιο, σ. 23.
[20]. Βλ. Αθανασιάδη Παντελή, Η επίσκεψη πλαστήρα στο Διδυμότειχο το 1923, sitalkisking.blogspot.com.
[21]. Βλ. Σαρσάκη Ιωάννη, Ο μεγάλος Διδυμοτειχίτης ευεργέτης Ιωάννης Π. Μανδαλίδης, kastropolites.com.
[22]. Βλ. Αθανασιάδη Παντελή, Ας «ζήσουμε» στο Διδυμότειχο, του 1925…, sitalkisking.blogspot.com.
[23]. Βλ. Εφημερίδα Θράκη, φύλλο αρ. 52, 25 Ιαν 1931, σ. 1.
[24]. Βλ. Εφημερίδα Θράκη, φύλλο αρ. 94, 13Δεκ 1931, σ. 1.
[25]. Βλ. Εφημερίδα Θράκη, φύλλο αρ. 103, 14Φεβ 1932, σ. 1.
[26]. Βλ. Στο ίδιο, σ. 3.
[27]. Βλ. Στο ίδιο, σ. 4.
[28]. Βλ. Εφημερίδα Θράκη, φύλλο αρ. 108, 3 Απρ 1932, σ. 13.
[29]. Βλ. Εφημερίδα Θράκη, φύλλο αρ. 112, 1Μαϊ 1932, σ. 4.
[30]. Βλ. Σαρσάκη Ιωάννη, Αθλητική Ένωση Διδυμοτείχου – Η ίδρυσή της και τα πρώτα χρόνια, kastropolites.com.
[31]. Βλ. Εφημερίδα Θράκη, φύλλο αρ. 115, 15Μαϊ 1932, σ. 2.
[32]. Βλ. Στο ίδιο, σ. 2.
[33].Βλ. Σαρσάκη Ιωάννη, Ο σοφός καθηγητής και «εραστής» του Διδυμοτείχου Αρχιμανδρίτης Νικόλαος Βαφείδης, kastropolites.com.
[34]. Βλ. Εφημερίδα Θράκη, φύλλο αρ. 117, 29Μαϊ 1932, σ. 4.
[35]. Βλ. Εφημερίδα Θράκη, φύλλο αρ. 120, 19 Ιουν 1932, σ. 2.
[36]. Βλ. Τσιρταβή Ευστράτιου, Εικόνες από το παλιό Διδυμότειχο, Το Γυμνάσιο, Περιοδικό Θρακικός Οιωνός, Αλεξανδρούπολη 2001, σ. 37.
[37]. Βλ. sep.org.gr/el/static/history, Ιστορία Ελληνικού Προσκοπισμού.
[38]. Βλ. https://www.facebook.com/profile.php?id=61550986167073, 1ο Σύστημα Προσκόπων Διδυμοτείχου.
