Ολοκλήρωση Έργων αναπαλαίωσης Ιεράς Μονής Γηρομερίου Κοιμήσεως της Θεοτόκου Θεσπρωτίας

Μετά από τρία έτη έργων συντήρησης και αναπαλαίωσης ολοκληρώνονται τα έργα στην Ι.Μ. Κοιμήσεως Θεοτόκου Γηρομερίου στην Θεσπρωτία.

Η χρηματοδότηση έγινε μέσω του έργου «ICE- I.C.E. Innovation, culture and Creativity for a new economy – Περιφέρεια Ηπείρου», στο πλαίσιο του Προγράμματος Ευρωπαϊκή Εδαφική Συνεργασία “Ελλάδα-Ιταλία 2007-2013″ (Interreg) με προυπολογισμό 115.852,85 €.

Η ανέγερση του κυρίως ναού, έγινε το 1568 κατόπιν χορηγίας του Βοεβόδα της Ουγγροβλαχίας Οξυώτη ή Αξιώτη από την Πωγωνιανή. Κτίσμα της ίδιας εποχής θεωρείται ο εξωνάρθηκας, ενώ το ιερό και ο νάρθηκας είναι προγενέστερα κτίσματα, τμήματα του πρώτου ναού, πιθανώς του 14ου αιώνα.

Εξωτερικά διακοσμείται από λιτά κεραμικά σχέδια κυρίως στον τρούλο, στη νότια και στη δυτική πλευρά.

Ο αγιογραφικός διάκοσμος είναι του 16ου και 17ου αιώνα. Το δεύτερο στρώμα των τοιχογραφιών (1679) είναι λαϊκής τεχνοτροπίας της εποχής εκείνης ενώ το πρώτο, του 16ου αιώνα (1568-1590), είναι βυζαντινής τεχνοτροπίας και έχει την μοναδική Λεπτομέρεια τοιχογραφίας 16ου αι. ιδιαιτερότητα ανάμεσα στα μνημεία της Ηπείρου, να συνδυάζει στοιχεία της βυζαντινής τέχνης, που ανήκει στην Κρητική Σχολή και στην σχολή της Δυτικής Ελλάδος, με στοιχεία της Δυτικής τέχνης. Ο εμπνευσμένος αγιογράφος, δυστυχώς, μας είναι άγνωστος.

Το τέμπλο του Καθολικού είναι αξιόλογο έργο ξυλογλυπτικής κατασκευασμένο το 1824 και επιχρυσωμένο το 1829. Οι εικόνες του τέμπλου κατασκευάστηκαν το 1824 και είναι έργα του Δημητρίου Παπαδιαμάντη από το Ζαγόρι.

Ιδρυτής του ήταν ο Όσιος Νείλος Εριχιώτης (1228-1334).

Δεν μας είναι γνωστή η πορεία του Μοναστηρίου στους 2 πρώτους αιώνες από την ίδρυσή του. Αργότερα απαντιέται σταυροπηγιακό Μοναστήρι δηλαδή υπαγόμενο απευθείας στο Πατριαρχείο με τον ηγούμενό του Πατριαρχικό Έξαρχο. Με σιγίλιο του Πατριάρχη Ιερεμία Α΄ στα 1533 το Μοναστήρι απαλλάχθηκε από κάθε συνεισφορά του στο Πατριαρχείο. Από αυτό φανερώνεται ότι στο Μοναστήρι του Γηρομερίου είχε υπαχθεί το επίσης αξιόλογο γειτονικό Μοναστήρι του Ιωάννη του Θεολόγου της περιοχής Δελβίνου.

Ο 16ος αιώνας για την Μονή Γηρομερίου ήταν εποχή ακμής. Από πατριαρχικά σιγίλια, αλλά και από την κεραμική επιγραφή εξωτερικά στον νότιο τοίχο του καθολικού, πληροφορούμαστε ότι το έτος 1568 η Μονή ανακαινίστηκε με χορηγία του ηγεμόνα της Ουγγροβλαχίας Αξιώτη.

Στη συνέχεια η Μονή έπεσε σε μαρασμό και παρακμή. Οι λόγοι που οδήγησαν σε αυτήν την κατάσταση δεν είναι γνωστοί και πιθανόν να οφείλονται σε εσωτερικά προβλήματα της αδελφότητας. Ο Αξιώτης φρόντισε για τη σταθερή οικονομική εξασφάλιση της Μονής. Την ίδια χρονιά, με πρωτοβουλία του, ο ηγεμόνας της Βλαχίας Πέτρος με διάταγμα ορίζει ετήσια χορηγία 1000 άσπρων υπέρ της Μονής.

Το 1800 το Γηρομέρι υψώθηκε σε επισκοπή που ανήκε στη Μητρόπολη Ιωαννίνων. Ο πρώτος όμως επίσκοπος που εστάλη από το Πατριαρχείο, αποκεφαλίστηκε στα Γιάννενα. Τελικά το 1895 ενώθηκε οριστικά με την Επισκοπή Παραμυθιάς που είχε γίνει Μητρόπολη.

Η πνευματική ακτινοβολία του Μοναστηριού υπήρξε στους αιώνες τεράστια. Εκεί μορφώνονταν κληρικοί και δάσκαλοι. Το 1911 ο Μητροπολίτης Παραμυθιάς Νεόφυτος ίδρυσε στο Μοναστήρι Ιερατική Σχολή, στην οποία φοιτούσαν 15 υπότροφοι.