Εορτάζουν και Πανηγυρίζουν Ιεροί Ναοί - Παρεκκλήσια - Ιερές Μονές την 7-8 Σεπτεμβρίου 2018 στο Ν. Άρτας
ΑΡΤΑ
Ιερά Μονή Κάτω Παναγιάς
Πρόκειται για ένα σημαντικό βυζαντινό μοναστήρι, που βρίσκεται σε λειτουργία, καθώς δεν έπαψε να δραστηριοποιείται από τον 13ο αι.
Η μονή είναι αφιερωμένη στο Γενέσιο της Θεοτόκου και κατά μία άποψη το προσωνύμιο του αποδόθηκε σε αντιδιαστολή με τον σχετικά κοντινό βυζαντινό ναό της Παρηγορήτριας, ο οποίος είναι κτισμένος σε ψηλότερο σημείο στο κέντρο της Άρτας.
Σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, ιδρύθηκε στα μέσα του 13ου αιώνα από τον Μιχαήλ Δούκα Κομνηνό, Δεσπότη (ηγεμόνα) του κράτους της Ηπείρου, όπως συνάγεται από σχετικές πλίνθινες επιγραφές, που υπάρχουν στο ναό. Το μοναστηριακό συγκρότημα αποτελείται από το καθολικό (κυρίως ναό), τα κελιά και άλλα βοηθητικά κτίρια.
Το καθολικό ανήκει στον τύπο της σταυρεπίστεγης τρίκλιτης βασιλικής, με ορθογώνιο τρούλο και με ποικιλόμορφη στέγη σε ανισοϋψή επίπεδα Είναι κτισμένο με το πλινθοπερίκλειστο σύστημα τοιχοποιίας, ενώ κατά τόπους έχει χρησιμοποιηθεί δομικό υλικό από κτίρια της αρχαίας Αμβρακίας.
Εξωτερικά έχει πλούσιο κεραμοπλαστικό διάκοσμο (πλίνθινη επιγραφή, σταυροειδές συμπίλημα). Εσωτερικά είναι κατάγραφος με τοιχογραφίες που χρονολογούνται σε διαφορετικές φάσεις, μία λίγο μετά τα μέσα του 13ου αιώνα (στο διακονικό) και μία δεύτερη τον 18ο αιώνα (κυρίως ναό). Τοιχογραφίες υπάρχουν επίσης στην εξωτερική όψη της δυτικής πλευράς του ναού.
Παρεκκλήσιο Παναγίας Κασσωπίτρας
Ο ναός της Παναγίας Κασσωπίτρας είναι μνημείο μεταβυζαντινής περιόδου στην πόλη της Άρτας. Βρίσκεται στην διασταύρωση των οδών Κωλέττη και Κασσωπίτρας, δίπλα στην πλατεία Μονοπωλείου, στο κέντρο της Άρτας.
Ο ναός είναι μονόχωρη βασιλική με ξύλινη στέγη και ενσωματωμένο κωδωνοστάσιο ενώ στο προστώο υπάρχει υποστάτης περιρραντήριου.
Άξιες αναφοράς είναι οι δύο εικόνες της Παναγίας που υπάρχουν στο ναό. Η πρώτη έχει ως θέμα ένθρονη βρεφοκρατούσα Θεοτόκο, είναι κρυπτοεπτανησιακής τεχνοτροπίας και ακολουθεί το μεταβυζαντινό πρότυπο. Οι εικονογραφικές λεπτομέρειες, όπως τα ενδύματα του Θείου βρέφους και η σφαίρα που κρατάει, έχουν βαθύτερους εννοιολογικούς συμβολισμούς που ανάγονται στη βυζαντινή εποχή. H δεύτερη εικόνα, σύμφωνα με την επιγραφή «Η ΚΛΟΟ/ΠΗΤΡΑ» συνδέεται με την ιστορία του ναού.
Ο ναός πήρε το όνομα του από την εικόνα της Παναγιάς της Κασσιόπης της Κέρκυρας, η οποία σύμφωνα με την παράδοση, έδωσε το φως σε κάποιον Στέφανο, ο οποίος είχε τυφλωθεί από τους Τούρκους.
Ο μητροπολίτης Άρτας Σεραφείμ Ξενόπουλος στο «Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης & Πρεβέζης» (εκδ.1884) μας πληροφορεί ότι στα τέλη του 19ου αιώνα στην Άρτα υπήρχαν 11 ενορίες και 10 θέσεις (συνοικίες). Οι συνοικίες ήταν της Περιβλέπτου, των Ταμπακιάδων (βυρσοδεψών) ή της Δάφνης, Τουρκοπάζαρο, Αγίας Θεοδώρας ή Λούκενας ή Καραπάνου, Μουχούστι, Μονοπώλειο, Πλάτανος, Αλμπαναριά, Ρωμιοπάζαρο, Eβραϊκα και μαζί με τις συνοικίες του Ελιγιασβέη, του Βαγιαζήτ, των Μπέηδων και του Γεφυρόπουλου, η πόλη αριθμούσε συνολικά 14 συνοικίες. Ο ναός της Κασσωπίτρας βρίσκονταν στα όρια της συνοικιών Eβραϊκα και Μονοπώλειο.
Σύμφωνα με τον Σεραφείμ Ξενόπουλο, ο ναός κτίστηκε πρώτη φορά το 1732 και γκρεμίστηκε το 1818, μετά από την πτώση ενός κυπαρισσιού που υπήρχε στον περίβολο του ναού. Ο σημερινός ναός ανακατασκευάστηκε από τα ερείπια του αρχικού ναού στην ίδια θέση και χρονολογείται από το 1920. Ο μητροπολίτης Άρτας κάνει αναφορά και στο νεκροταφείο που υπήρχε μπροστά από το ναό και στο οποίο είχαν θαφτεί πολλοί αγωνιστές από το Πέτα, κατά τη διάρκεια των μαχών στην περιοχή.
Ο ναός της Κασσωπίτρας λειτούργησε για κάποιο διάστημα ως κρυφό σχολείο, όπου δίδασκαν οι Όσιοι αυτάδελφοι Θεοχάρης και Απόστολος. Ο Θεοχάρης διέθετε μεγάλη έφεση για τα γράμματα και φοίτησε στην περίφημη σχολή Μανωλάκη στην Άρτα και αργότερα άρχισε να διδάσκει και να μαθαίνει γραφή και ανάγνωση τα μικρά παιδιά της Άρτας στο εκκλησάκι της Παναγιάς της Κασσωπίτρας μέχρι το 1818.
Μαθητής του στο σχολείο της Κασσωπίτρας, υπήρξε και ο ιδρυτής της Φιλικής Εταιρείας, Νικόλαος Σκουφάς. Το 1962 με υπουργική απόφαση ο ναός ανακηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο.
Παρεκκλήσιο Παναγίας Κορωνησίας
Ο ιερός ναός της Παναγίας Κορωνησίας, βρίσκεται πίσω απ’ το ναό της Ευαγγελίστριας, στην οδό Ευαγγελιστρίας και οικοδομήθηκε τον 14ο αι., σύμφωνα με τον Σεραφείμ το Βυζάντιο, με έξοδα των Χριστιανών της συνοικίας Δάφνης, «επιτροπεύοντος Βασιλείου τινός Τσιλιγιάννη».
Ο ναός βρίσκεται σχεδόν κολλημένος στην εξωτερική πλευρά του κάστρου και είναι μονόχωρη βασιλική.
Απ’ το 2000 έως το 2012 ο ναός λόγω ζημιών στη στέγη και της υγρασίας δεν ήταν επισκέψιμος.
Πρόσφατα ανακαινίστηκε, επισκευάστηκε η στέγη, αφαιρέθηκαν τα εξωτερικά επιχρίσματα, πλακοστρώθηκε, τοποθετήθηκε χαμηλό ξύλινο τέμπλο και καλλωπίστηκε.
Ο ναός εορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου Γενέθλιο της Θεοτόκου.
ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΕΛΑΤΩΝ ΔΗΜΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΣΚΟΥΦΑ
Ιερά Μονή Μελατών
Μοναστήρι αφιερωμένο στη γέννηση της Θεοτόκου, γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου.
Ιδρύθηκε τον 17ο αιώνα και κτίστηκε για δεύτερη φορά το 1797.
Η εικονογράφηση έγινε το 1821.΄Επαθε πολλές καταστροφές το 1833 και το 1854, αλλά ανακαινίστηκε και πάλι.
Το 1944 κάηκε από τους Γερμανούς. ΄Ηταν πλούσιο μοναστήρι με πολλά κοπάδια πρόβατα και γίδια, αλλά και πολλές χερσαίες εκτάσεις.
ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙΟΥ ΒΟΥΛΓΑΡΕΛΙΟΥ ΔΗΜΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΤΖΟΥΜΕΡΚΩΝ
Ιερά Μονή Κόκκινης Εκκλησίας
Η Κόκκινη Εκκλησιά αποτελεί το μοναδικό σωζόμενο βυζαντινό μνημείο της περιοχής των Κεντρικών Τζουμέρκων και βρίσκεται σε ένα καταπράσινο ειδυλλιακό τοπίο στον οικισμό Παλαιοχώρι, 3 χλμ. νότια του Βουργαρελίου του Δήμου Κεντρικών Τζουμέρκων Άρτας, ακριβώς δίπλα στην οδική αρτηρία που κατά την περίοδο του «Δεσποτάτου της Ηπείρου» ένωνε την Άρτα με τα Τρίκαλα και την Ήπειρο με τη Θεσσαλία.
Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της δυναστείας των Κομνηνοδουκάδων στην Ήπειρο που χτίστηκε στα τέλη του 13ου αι. ( περίπου στα 1280 μ.Χ.) επί Νικηφόρου του Α΄, Δεσπότη της Άρτας, με δαπάνη των αδερφών Τσιμισκή, Ιωάννη και Θεόδωρου, οι οποίοι διατελούσαν πρωτοστράτορες της Βυζαντινής Αυλής.
Ο Ναός, που είναι αφιερωμένος στο Γενέσιον της Θεοτόκου, ονομάστηκε «Κόκκινη Εκκλησιά», λόγω του ζωηρού κόκκινου χρώματος των πλίνθων της τοιχοποιίας του αλλά και Παναγία Βελλάς, γιατί υπήρξε μετόχι της μονής Βελλά των Ιωαννίνων.
Αναφέρεται επίσης και ως «Βασιλομονάστηρο», προσωνυμία που αποδίδει την αρχική του λειτουργία ως καθολικό μονής, τη σπουδαιότητά του αλλά και τη σχέση του με τον οίκο των δεσποτών της Ηπείρου.
Δεν υπάρχουν βέβαια σήμερα ίχνη του παλαιού μοναστηριού αλλά παραμένει άθικτος ο σταυρεπίστεγος Ναός. Πρόκειται για ορθογώνιο κτίσμα διαστάσεων 16 Χ 9,15 μέτρων που χωρίζεται σε νάρθηκα και κυρίως ναό, ενώ διέθετε αρχικά και τρούλο διαμέτρου περίπου τριών μέτρων, που κατέπεσε και αντικαταστάθηκε από ξύλινη δικλινή στέγη.
Αρχικά ο ναός είχε πέντε εισόδους, εκ των οποίων οι τρεις κτίστηκαν ενώ ιδιαίτερα εντυπωσιακά είναι και τα έξι μεγάλα τοξωτά παράθυρά του, που δεσπόζουν σε όλες τις πλευρές του και με το έντονο κόκκινο χρώμα τους δικαιολογούν την προσωνυμία του.
Εκτός όμως από την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική, εξίσου σημαντικά είναι και τα ευρήματα στο εσωτερικό του Ναού. Πρόκειται για τα σωζόμενα τμήματα του αρχικού γύψινου τέμπλου αλλά και σπαράγματα του τοιχογραφικού του διακόσμου, τα οποία μάλιστα αποτελούν και το μοναδικό χρονολογημένο με επιγραφή, τοιχογραφικό σύνολο του «Δεσποτάτου της Ηπείρου». Πιο συγκεκριμένα, στην ανατολική πλευρά του νάρθηκα, σώζεται η τοιχογραφία των δωρητών του ναού. Στο κέντρο, δεσπόζει η Θεοτόκος ένθρονη, βρεφοκρατούσα, πλαισιωμένη από δύο αγγέλους. Κάτω από το υποπόδιό της, σε μικρότερη κλίμακα, διακρίνονται κεφαλές αγίων καθώς και δύο ζεύγη λαϊκών. Πρόκειται για τον πρωτοστράτορα Θεόδωρο Τσιμισκή, συνοδευόμενο από τη σύζυγό του Μαρία, ο οποίος κρατά στο αριστερό του χέρι ομοίωμα του ναού, με ψηλό τρούλο και το προσφέρει στη Θεοτόκο.
Αντίστοιχα δεξιά της Θεοτόκου, διακρίνεται ο αδερφός του, Ιωάννης Τσιμισκής, συνοδευόμενος επίσης από τη σύζυγό του Άννα. Οι μορφές είναι ενδεδυμένες με πολυτελή ενδύματα ενώ η ιδιαιτερότητά τους έγκειται στο γεγονός ότι αποδίδονται με φυσικότητα κι όχι με τη συνήθη αυστηρότητα των μορφών της Βυζαντινής περιόδου. Επίσης, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν δυο κίονες μπροστά ακριβώς από το τέμπλο του Ναού, που προέρχονται πιθανώς από οικοδόμημα της κλασικής αρχαιότητας, που προϋπήρχε στο χώρο.
Αναφορικά με την πορεία του μνημείου στο χρόνο, μετά την ίδρυση της Ιεράς Μονής Αγίου Γεωργίου στο Βουργαρέλι, στα μέσα του 17ου αι., η Κόκκινη Εκκλησιά θα προσαρτηθεί σε αυτή και θα παραμείνει μετόχι της έως τις αρχές του 20ού αι. Στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αι., εμφανίζεται ερειπωμένη και εγκαταλελειμμένη. Ωστόσο, τη δεκαετία του 1950 θα κηρυχθεί διατηρητέο μνημείο.
Το 1967 θα υποστεί αρκετές ζημιές από σεισμό που έπληξε την ευρύτερη περιοχή. Έκτοτε θα ξεκινήσουν εκτεταμένες αναστηλωτικές εργασίες, οι οποίες, με μικρές διακοπές, θα συνεχιστούν μέχρι και τις ημέρες μας. Πριν από δέκα χρόνια περίπου, στη δεκαετία του 2000 έγινε συστηματική συντήρηση της σκεπής και του δαπέδου του Ναού από την 8η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων.
Με την εκσκαφή του δαπέδου, μάλιστα, βρέθηκαν σε όλο το εσωτερικό του Ναού τάφοι, ο ένας δίπλα στον άλλο, με πέτρινες πλάκες για χωρίσματα, που μαρτυρούν πως πρόκειται για μαζική ταφή νεκρών κατά την ίδια χρονική περίοδο, την οποία η αρχαιολογική υπηρεσία απέδωσε σε κάποιον πόλεμο ή θανατηφόρο ασθένεια που έπληξε την περιοχή.
Σήμερα, το μνημείο συντηρείται και αναστηλώνεται συστηματικά από την αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων, και την Περιφέρεια Ηπείρου, ενώ έχει τύχει και αρκετής προσοχής μέσω άρθρων, δημοσιεύσεων και μελετών έγκριτων ερευνητών και επιστημόνων.
Πρόσφατα, επίσης, με πρωτοβουλία των μόνιμων κατοίκων του οικισμού Παλαιοχωρίου στο Βουργαρέλι, ιδρύθηκε και ο Πολιτιστικός Σύλλογος ‘η Κόκκινη Εκκλησιά’ με πρωταρχικό του μέλημα και καθήκον τόσο τη φροντίδα και προστασία του Ναού και του περιβάλλοντος αυτού χώρου, όσο και την ανάδειξη και προβολή του περίφημου αυτού βυζαντινού μνημείου, μέσω καλλιτεχνικών εκδηλώσεων και δράσεων, ως μέρος της πλούσιας πολιτιστικής μας κληρονομιάς που θα περάσει ως πολύτιμη παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές.
ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΑΝΩ ΚΑΛΕΝΤΙΝΗΣ ΔΗΜΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗ
Ιερά Μονή Ροβελίστης
Η αξιόλογη Ιερά Μονή της Παναγίας Ροβέλιστας βρίσκεται καταμεσής μιας ερημικής βουνοπλαγιάς, 30 χιλιόμετρα ανατολικά της πόλης της Άρτας. Είναι κοντά στο χωριό Βελεντζικό και αποτελεί ένα από τα κυριότερα μοναστικά προσκυνήματα του νομού.
Πήρε το όνομά της από το ρήμα ροβολάω, που σημαίνει κατηφορίζω, λόγω του ιδιαίτερου κεκλιμένου τοπίου.
Είναι γυναικεία κοινοβιακή μονή, στην οποία σήμερα κατοικούν 14 μοναχές μαζί με την ηγουμένη. Θεωρείται ότι ιδρύθηκε τον 10ο αιώνα.
Κατά την περίοδο του εμφυλίου πολέμου το μοναστήρι εγκαταλείφθηκε. Το 1963 μετατράπηκε επισήμως σε γυναικεία μονή.
Στο μοναστήρι βρίσκεται η ασημοστόλιστη και θαυματουργή εικόνα της Παναγιάς της Βρεφοκρατούσας, η οποία είναι γνωστή και ως Παναγιά η «Μοσχοβίτισσα», καθώς θεωρείται ότι έχει προέλθει από τη Μόσχα.
Κατά την Επανάσταση του 1821 το μοναστήρι χρησιμοποιήθηκε σαν ορμητήριο από τον Γεώργιο Καραϊσκάκη και άλλους αγωνιστές.
Η Μονή πανηγυρίζει στις 8 Σεπτεμβρίου, ανήμερα της Γέννησης της Θεοτόκου.
ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΠΛΑΚΑΣ ΡΑΦΤΑΝΑΙΩΝ ΔΗΜΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΤΖΟΥΜΕΡΚΩΝ
Ιερά Μονή Μουχουστίου Πλάκας
Σε μικρή απόσταση απ' τον επαρχιακό δρόμο που οδηγεί στα Άγναντα, συναντάμε την Ιερά Μονή Μουχουστίου.
Ήταν ενεργό και ακμαίο ως τις αρχές του αιώνα μας, αλλά σύμφωνα με τις μαρτυρίες ντόπιων τα ταπιά με την περιουσία του τα έκαψε κάποιος τιμαριούχος, για ευνόητους λόγους, καίγοντας μαζί και την ιστορία του μοναστηριού. Στο γύρω χώρο γινόταν τα παλιά χρόνια "μουχούστι", δηλαδή ζωοπανήγυρη, γεγονός που μας εξηγεί και την προσωνυμία του. Ο ναός τιμάται στη Γέννηση της Θεοτόκου.
Η ακριβής χρονολογία ίδρυσης του μνημείου δεν είναι γνωστή, η τεχνική όμως της κατασκευής του μας οδηγεί στο δεύτερο μισό του 17ου αιώνα, οπότε παρατηρείται μια τόνωση της ναοδομίας σε απόμακρα απ' τα διοικητικά κέντρα των Τούρκων μέρη, για τη θρησκευτική αφύπνιση του λαού.
Ο ναός είναι μονόκλιτη σταυρεπίστεγη πλακοσκέπαστη θολωτή βασιλική με τρούλλο και χορούς κυκλικούς στις μακρές πλευρές του. Η τοιχοδομή του είναι απλή με μόνη διακόσμηση μια διπλή οδοντωτή ταινία που περιρρέει τον τρούλλο και δίνει στο κτίσμα ξεχωριστή χάρη. Το ενσωματωμένο καμπαναριό και ο νάρθηκας είναι μεταγενέστερες προσθήκες ενώ είναι εμφανείς οι επιδιορθώσεις που έγιναν στο πάνω μέρος του τρούλλου και στα αετώματα της κεραίας του σταυρού.
Εσωτερικά τόσο ο κυρίως ναός όσο και ο ξεχωριστός νάρθηκας είναι καταγραφή από τοιχογραφίες εξαιρετικής τέχνης και πολύ καλά διατηρημένες.
