Ιερατική Σχολή Άρτας (Γ’ Μέρος)
ΚΤΙΡΙΟ- ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ- ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ- ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ
Η Ιερατική Σχολή Άρτας στεγάζονταν στα κτίρια της Μητρόπολης Άρτας. Η θέση αυτή είναι προνομιούχα από άποψη τοποθεσίας. Το κτίριο της Μητρόπολης –έδρα του εκάστοτε δεσπότη – είναι χτισμένο στις όχθες του ποταμού Αράχθου και αντικρίζει τους απέναντι κατάφυτους λόφους της Βλαχέρνας.
Στον αύλειο χώρο της βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Μερκουρίου. Έγινε μητρόπολη τον 13ο αιώνα, επί δεσποτείας των Κομνηνών ( Σ. Ξενόπουλος, 1884). Διατηρείται ακόμη η αψιδωτή είσοδος με τις μαρμάρινες πλάκες στις δυο πλευρές της. Τα έξοδά της καλύπτονταν από τα εισοδήματα των κτημάτων του Ι. Ναού της Μητρόπολης, τις ετήσιες εισφορές των μοναστηριών, τα τυχόν κληροδοτήματα και τις προαιρετικές εισφορές των κατοίκων του νομού. Αργότερα με διάταγμα (ΒΔ 17-10-1907, ΦΕΚ 201/18-10-1907) καθορίστηκε η ετήσια εισφορά των μοναστηριών, δηλαδή συνολικά 3260 δραχμές. Στη συνέχεια υπήχθη στη δικαιοδοσία του υπουργείου Εκκλησιαστικών και Παιδείας. Στον ίδιο χώρο λειτουργούσε και οικοτροφείο.
Στη Σχολή δίδαξαν από το 1904-1940, εκτός από τους διευθυντές, 23 θεολόγοι, 18 φιλόλογοι, 2 παιδαγωγοί, 9 μαθηματικοί, 4 φυσικοί, 6 γυμναστές,4 μουσικοί, 2 γεωπόνοι, 3 δάσκαλοι τεχνικών, 1 γαλλικών, 1 σχολίατρος (Υγιεινή) και 2 αξιωματικοί (Κώδικας των εισφορών). Από το μισθολογικό μητρώο της σχολής για το έτος 1940 φαίνεται πως στο προσωπικό της συγκαταλέγονταν ένας οικονόμος, ένας επιστάτης, ένας μάγειρας και δυο υπηρέτες για τις ανάγκες του οικοτροφείου. Οι περισσότεροι από τους καθηγητές δίδασκαν και στο Γυμνάσιο της πόλης και θεωρούνταν καταξιωμένοι στο χώρο τους. Όπως φαίνεται από το μισθολογικό μητρώο της σχολής, ο μισθός ενός καθηγητή με βαθμό τμηματάρχη Α΄ το 1940 ήταν 5200 δραχμές, για έναν με βαθμό τμηματάρχη Β΄ 4400, για εισηγητή ήταν 3800 δρχ. και για κάποιον με βαθμό γραμματέα Α΄ 3240 δρχ.
Διευθυντές:
1904-1905: Aρχιμ. Ιωακείμ Αλεξόπουλος (μετέπειτα μητροπολίτης Δημητριάδος)
1905-1906: Μητροπ. Άρτας Γεννάδιος
1906-1908: αρχιμ. Άνθιμος Λάππας
1908-1910: Αλέξιος Βορνάκης (θεολόγος)
1910-1912: αρχιμ. Άνθιμος Λάππας
1912-1914: αρχιμ. Ιερόθεος Μπόκολας (μετέπειτα μητροπ. Αργολίδας)
1914-1918: ιεροδ. Ανδρέας Μαντούδης (μετέπειτα μητροπ. Νικοπόλεως)
1918-1920: Κων/νος Μόραλης -γυμνασιάρχης (πατέρας του ζωγράφου Γ. Μόραλη)
1920-1924: αρχιμ. Σωκράτης Αναζηλής (συνεργάτης του περιοδικού «Ανάπλασις» της Αδελφότητος Θεολόγων «Η Ζωή»).
1924-1929: Ιωάννης Σαγκριώτης
1929-1930: Θεόδωρος Κοτσάκης
1930-1931: Γεώργιος Εμμανουήλ
1931-1934: Αρχιμ. Ζαχαρίας Λιανάς (μετέπειτα Εφημέριος Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού. Ενάρετος και ταπεινόφρων κληρικός, Γραμματεύς της Ιεράς Συνόδου. Δ/ντής διαφόρων Εκκλησιαστικών Σχολών και της Ριζαρείου Εκκλησιαστικής Σχολής. Απεβίωσε το 1952.
1934-1935: Αλέξιος Βορνάκης
1935-1940: Νικόλαος Σουμελίδης (θεολόγος)
Από το προσωπικό των διδασκόντων αναφέρουμε επιγραμματικά μόνο τις ειδικότητες των Θεολόγων και Μουσικών της Ιερατικής Σχολής.
Θεολόγοι: Αλεξ. Βορνάκης, ιεροδ. Μόδεστος Περτσάλης, Χρ. Λαμπράκης, Χαράλ. Μωραΐτης, αρχιμ. Αβέρκιος Παπαδόπουλος, Πέτρος Κουλαφάκος, αρχιμ. Γερμ. Λιβαδάς, αρχιμ. Θεοφ. Παπακωνσταντίνου, Δημ. Τζαλαμούκας, αρχιμ. Ιάκ. Σακκελαρίου, Νικ. Παπαγιαννόπουλος, Παναγ. Κοροντζής (μετέπειτα διευθυντής της Ζωσιμαίας Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ιωαννίνων), Παν. Μαντζαβίνος, Σπήλιος Πολυδώρου, Δημ. Εκκλησίαρχος, Ιωάν. Φραγκούλας, αρχιμ. Σάββας Ιωσηφίδης, Ιωαν. Γαζής, Νικ. Κοτζιάς (επίσκοπος Μαραθώνος με το όνομα Δαμασκηνός), Μιχ. Παπάζογλου, Κωνστ. Ιωαννίδης, ιεροδ. Γερ. Σταθόπουλος, Γεώρ. Οικονόμου.
Μουσικοί: Κωνστ. Δημόπουλος, ιερέας Ευάγγελος Αγραφιώτης, Ιω. Μαργαρίτης, Εμμ. Μαλαγάρης
Για την εισαγωγή στη σχολή ορίζονταν κατατακτήριες εξετάσεις στην αρχή κάθε σχολικού έτους. Οι υποψήφιοι εξετάζονταν γραπτά και προφορικά στα Αρχαία και Νέα Ελληνικά και στα Μαθηματικά και μόνο προφορικά στα Θρησκευτικά, την Ιστορία, τα Φυσιογνωστικά, τη Γεωγραφία, τα Γαλλικά, τη Γυμναστική και τη Μουσική (1η πράξη Συλλόγου Διδασκόντων, 17-9-1938 και υπουργική απόφαση 50860/3-8-1938). Ειδικότερα για τις απολυτήριες εξετάσεις του σχολ.έτους 1930-31 (Ιεροδιδασκαλείο), βρέθηκαν στο αρχείο της σχολής αναλυτικά τα θέματα για κάθε εξεταζόμενο μάθημα π.χ. Γενική Διδακτική (πράξη ΙΘ,26-6-1931): Α΄ τμήμα «Ποία τα συστήματα διατάξεως της ύλης της Ιστορίας και επί τη βάσει τίνων αρχών κατερτίθησαν; Ημείς πώς θα διατάξωμεν την ύλην της Ιστορίας;» και Β΄ τμήμα «Περί της διδασκαλίας της πρώτης γραφής» ή Τεχνικά (πράξη ΚΑ,27-6-1931) από κοινού «Ιχνογράφησις εκ του φυσικού κλάδου λεμονέας μετά δύο λεμονίων». Ακόμη, σε πράξεις του συλλόγου της ίδιας περιόδου αναφέρονται τα θέματα των πρακτικών διδασκαλιών π.χ. Πατριδογνωσία Α΄ τάξης «Ο φωτισμός της πόλεως» ή Ανάγνωση Γ΄ τάξης: εκ του αναγνωστικού Τα Ψηλά Βουνά «Μια μικρή τελετή στο δάσος». Η διδασκαλία γινόταν στο πρότυπο δημοτικό σχολείο που ανήκε στη σχολή (πράξη Β΄, 12-6-1931). Η ύπαρξη των δυο τμημάτων (Α΄ και Β΄) οφείλεται στο δικαίωμα επιλογής στην προτελευταία τάξη ανάμεσα σε διδασκαλικό ή θεολογικό- προπαρασκευαστικό πρόγραμμα σπουδών.
Τα διδακτικά βιβλία επιλέγονταν στην αρχή κάθε σχολικού έτους από το Σύλλογο Διδασκόντων, προφανώς από κάποιο κατάλογο εγκεκριμένων βιβλίων από το Υπουργείο Παιδείας. Οι κρίσεις των βιβλίων γίνονταν από το Εκπαιδευτικό Συμβούλιο και η διάρκεια ισχύος της έγκρισης άλλαζε ανάλογα με την κυβέρνηση και τις υπουργικές αποφάσεις (άλλοτε ήταν δέκα χρόνια, άλλοτε τρία ή ένα έτος). Στο Π. Διάταγμα/11 Νοεμβρίου 1927(ΦΕΚ251Α΄/12-11-1927) «Περί Οργανισμού των Δημοσίων Ιερατικών Σχολών» στο άρθρο 5 διαβάζουμε: «Ως διδακτικά βιβλία εν ταις Ιερ. Σχολαίς χρησιμεύουσι τα εκάστοτε κατά τας ισχύουσας διατάξεις εγκεκριμένα δια τα πολυτάξια διδασκαλεία και τα λοιπά σχολεία της Μέσης Εκπαιδεύσεως». Στο χρονικό διάστημα μιας δεκαετίας (1931-40), εξετάζοντας τα διδακτικά βιβλία αυτά καθαυτά παρατηρούμε την ύπαρξη ενός αριθμού βιβλίων, που καλύπτουν τον κεντρικό κορμό μαθημάτων και στις όποιες αλλαγές εναλλάσσονται μεταξύ τους και ακόμη αλλάζουν κάποια άλλα δευτερεύουσας σημασίας. Από τη μελέτη των κάθε φορά επιλογών του Συλλόγου Διδασκόντων, συμπεραίνουμε ότι οι αλλαγές στο γενικότερο πολιτικό σκηνικό της Ελλάδας του Μεσοπολέμου και κατά συνέπεια οι αλλαγές της εκπαιδευτικής πολιτικής, που εκφράζονταν μέσα από τις μεταρρυθμίσεις και αντιμεταρρυθμίσεις, επηρέαζαν το πρόγραμμα μαθημάτων, όπως φαίνεται έμμεσα από την επιλογή των διδακτικών βιβλίων. Η προοδευτική μεταρρύθμιση του 1929 -με κάποια καθυστέρηση ίσως-οδήγησε στην εισαγωγή των μεταφράσεων των κλασικών αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων και στην κατάργηση των Λατινικών. Με την ανάληψη το 1936 της κρατικής διακυβέρνησης από το καθεστώς της 4ης Αυγούστου του Ι. Μεταξά, παρατηρούμε μια στροφή προς συντηρητικότερες κατευθύνσεις με κατάργηση των μεταφράσεων και εισαγωγή των Λατινικών εκ νέου. Ο μεγάλος αριθμός νόμων σχετικά με τα διδακτικά βιβλία οφείλεται στις συχνές αλλαγές των πεδίων δυνάμεων που επιδρούν στο εκπαιδευτικό σύστημα και κυρίως σε αλλαγές ιδεολογικο-πολιτικές. Έτσι, αν θεωρήσουμε το σχολείο από τη σκοπιά των συγκρουσιακών θεωριών ως «τον κυρίαρχο ιδεολογικό μηχανισμό του κράτους (μηχανισμός ιδεολογικού ελέγχου καταπίεσης και εκμετάλλευσης από τις κάθε φορά κυρίαρχες κοινωνικές δυνάμεις-τάξεις)» (Σ. Μπουζάκης, 1993), είναι εύκολο να αντιληφθούμε την αναγκαιότητα των συχνών επεμβάσεων και αλλαγών στα σχολικά προγράμματα και κατ’ επέκταση τη λογική της κάθε φορά επιλογής διδακτικών βιβλίων.
Πέρα από το πρόγραμμα μαθημάτων ο Σύλλογος Διδασκόντων (πράξη Η΄,2-2-1932) είχε καταρτίσει πρόγραμμα μεταμεσημβρινών ελεύθερων απασχολήσεων των μαθητών. Έτσι όρισε τη Δευτέρα ως μέρα μουσικής απασχόλησης, την Τρίτη γυμναστικής, την Τετάρτη φιλολογικής, την Πέμπτη θεολογικής, την Παρασκευή για περίπατο και το Σάββατο για καθαριότητα.
(Απόσπασμα από την εργασία της κα Κλαίρη Γιώτη, Δασκάλας από την Άρτα Μετεκπαιδευμένης στο Διδασκαλείο Δ. Ε. Παν/μίου Πατρών).
